„Kościoły wschodnie” to zbiorcza nazwa tych Kościołów, które po rozpadzie imperium rzymskiego na część wschodnią i zachodnią (395 r.) stopniowo stawały wspólnotami niezależnymi od Rzymu. Można wśród nich wyróżnić kilka grup:
1) Wschodni Kościół Asyryjski, który uznaje wyłącznie dwa pierwsze sobory powszechne; nie uznaje natomiast Soboru Efeskiego z 431 r. Nazywany jest także Kościołem nestoriańskim. W 1968 r. podzielił się na dwa odłamy: Święty Apostolski Katolicki Asyryjski Kościół Wschodu oraz Starożytny Apostolski i Katolicki Kościół Wschodu;
2) Kościoły orientalne, które uznają trzy pierwsze sobory powszechne; nie uznają natomiast Soboru Chalcedońskiego (451 r.). Ich wyznawcy bywają określani monofizytami. Do tej grupy należy sześć niezależnych od siebie Kościołów: Ormiański Kościół Apostolski, Koptyjski Kościół Prawosławny, Etiopski Kościół Prawosławny, Syryjski Kościół Prawosławny, Orientalny Kościół Prawosławny w Indiach (podzielony na autokefaliczny Malankarski Prawosławny Kościół Syryjski i autonomiczny Kościół pod kierownictwem syryjskiego patriarchy prawosławnego w Damaszku) oraz Erytrejski Kościół Prawosławny (wydzielił się z Kościoła etiopskiego w 1993 r.);
3) Wschodnie Kościoły prawosławne, dla których jako datę zerwania z Rzymem umownie się przyjmuje schizmę wschodnią (1054 r.). Zachowują one wzajemną łączność ze sobą, a patriarchę konstantynopolitańskiego uważają za pierwszego wśród równych.
4) Wschodnie Kościoły katolickie, które zachowują łączność z Rzymem i uznają władzę papieża. Należą do nich: Kościół chaldejski (wyodrębnił się ze Wschodniego Kościoła asyryjskiego), Malabarski Kościół katolicki, Kościół katolicki ormiański, Kościół katolicki koptyjski, Kościół katolicki etiopski, Kościół katolicki syryjski i Kościół katolicki malankarski.
Odpowiednio do wschodnich Kościołów prawosławnych istnieją także Kościoły katolickie: melchicki, ukraiński, ruski, rumuński, grecki, bułgarski, słowacki i węgierski.
Do katolickich Kościołów wschodnich zaliczane są także: Kościół Maronicki i Włosko-Albański Kościół Katolicki, które nie mają żadnych odpowiedników wśród Kościołów wschodnich.
5) Protestanckie Kościoły wschodnie – Indyjski Kościół Mar Thoma (pozostający w komunii ze Wspólnotą Anglikańską), Ukraiński Kościół Luterański (doktryna luteranizmu; ryt bizantyjski) oraz Ormiański Kościół Ewangelicki.
Kościół nestoriański
Kościół nestoriański (asyryjski) jest jednym z Kościołów wschodnich. Wyodrębnił się w V w. po soborze w Efezie (431 r.), kiedy to odrzucił jego postanowienia i opowiedział się za doktryną Nestoriusza, patriarchy Konstantynopola. Doktryna ta głosiła, że w człowieku –Jezusie zamieszkał Bóg – Chrystus, czyli w jednym bycie zostały połączone dwie natury i dwie osoby: boska i ludzka. Połączenie to miało charakter przypadkowy i polegało na tym, że Jezus miał tę samą wolę, co Chrystus. Nauka ta była sprzeczna z nauką Soboru, który uznał nierozerwalną jedność dwóch natur w jednej osobie Jezusa Chrystusa. O rozłamie zadecydowały zatem oficjalnie kwestie chrystologiczne.
Na synodzie w Bet Lapat w 484 r. chrześcijanie wschodniosyryjscy, żyjący wówczas w państwie perskim, oficjalnie przyjęli doktrynę Nestoriusza i sami siebie ogłosili Kościołem Wschodu. Jego najważniejszymi ośrodkami stała się Edessa oraz Nisbis. W miastach tych istniała (na przemian) znana szkoła teologiczno-katechetyczna.
Pomimo prześladowań ze strony Persów, a następnie ze strony arabskich i perskich muzułmanów, Kościół Asyryjski prowadził w średniowieczu ożywioną działalność misyjną. Już w V w. nestorianie dotarli do Turkiestanu (Azja Środkowa).