Zdążyć przed Panem Bogiem - opracowanie (geneza, czas i miejsce akcji, motywy)

„Zdążyć przed Panem Bogiem” - geneza

Hanna Krall poznała Marka Edelmana podczas pracy nad reportażem na temat operacji serca. Poprosiła go jako wybitnego kardiochirurga o sprawdzenie przygotowanego artykułu. Podczas spotkania rozmowa zeszła na temat życia i powstania w warszawskim getcie.

Zapis tej rozmowy ukazał się drukiem w 1975 roku na łamach „Odry” zatytułowany: „Sposób umierania”. Była to pierwsza od trzydziestu lat publiczna wypowiedź ostatniego dowódcy powstania na temat tamtych wydarzeń. Artykuł, przetłumaczony na języki obce, wywołał burzę. Właśnie to skłoniło autorkę do prowadzenia dalszych rozmów z Edelmanem i opracowania na tej podstawie książki. Praca nad zebranym materiałem trwała cały miesiąc, podczas którego Krall tkwiła zamknięta we własnym domu.

Książka ukazała się w 1977 roku w Krakowie. W 1981 r. powstał na jej podstawie scenariusz telewizyjny.

„Zdążyć przed Panem Bogiem” - czas i miejsce akcji

Wydarzenia przedstawione w „Zdążyć przed Panem Bogiem” toczą się na dwóch planach czasowych: teraźniejszym, czyli lat 70., kiedy Edelman jest już uznanym kardiochirurgiem i ordynatorem łódzkiego szpitala oraz na przeszłym, obejmującym jego wojenne wspomnienia. Jest to okres od lipca 1942 roku, kiedy Niemcy rozpoczęli akcję „przesiedlania ludności na Wschód”,  powstanie w getcie warszawskim aż po czas powojenny; wtedy Edelman podjął studia medyczne, wyjechał do Stanów Zjednoczonych (1963) itd. W retrospekcjach pojawiają się też informacje na temat dzieciństwa bohatera.

Większość wydarzeń rozgrywa się na terenie getta warszawskiego (Umschlagplatz, szpital św. Kazimierza, fabryka szczotek, ulice miasta). Niektóre epizody mają miejsce po aryjskiej stronie, a późniejsze także w łódzkiej klinice, gdzie pracował Profesor czy w USA, dokąd wyjechał na krótko Edelman.

„Zdążyć przed Panem Bogiem” - motywy

Motyw śmierci – śmierć jest cały czas obecna we wspomnieniach Edelmana. Likwidacja getta oznaczała zagładę wszystkich jego mieszkańców. Powstanie pozwalało stawić jej czoła w walce. Powstańcy nie wierzyli w zwycięstwo, pragnęli jednak, by świat dostrzegł ich śmierć. Śmierć jest tutaj ukazywana w różny sposób: naturalistyczny (śmierć głodowa, gwałtowna w walce i powolna od chorób w szpitalu) i metafizyczny (walka z Panem Bogiem o „płomień świecy”).

Motyw samobójstwa – to kolejna odsłona motywy śmierci. Samobójstwo to prawo do decydowania o sposobie swojego odejścia, ale też przejaw tchórzostwa i egoizmu w obliczu zagłady całego  narodu.

Motyw cierpienia – cierpienie fizyczne – będące wynikiem głodu, chorób, odniesionych ran – oraz psychiczne spowodowane śmiercią bliskich jest ważne dla tych, którzy je odczuwają. Poza murami getta nie ma ono znaczenia.

Motyw kata i ofiary – likwidacja getta to relacja między katem i ofiarą. Żydzi z góry skazani są na klęskę, ich obrona jest desperacka i wynika z braku innej możliwości. Działania Niemców prowadzą do wymordowania narodu żydowskiego. Prześladowania mają wymiar fizyczny i psychiczny. Ludzie w getcie są zastraszeni, wierzą, że zostaną przesiedleni, bo chcą w to wierzyć. Długotrwały głód i brak nadziei prowadzi do bierności i zobojętnienia.

Motyw buntu – przejawem buntu jest samo powstanie skierowane nie tyle przeciw Niemcom, których powstańcy nie mogą pokonać, co przeciwko własnej bierności. Postawę buntu przyjmuje też Edelman, kiedy sprzeciwia się boskim wyrokom.

Polecamy również:

Komentarze (1)
Wynik działania 3 + 3 =
ok
2023-04-13 10:54:18
ok
Ostatnio komentowane
ss
• 2025-02-04 15:03:47
W planie wydarzeń punkt 1 i 2 powinny być zamienione miejscami.
• 2025-01-29 19:30:27
Jest tu zawarte wiele niezbędnych oraz interesujących informacji o twórcy i artyście jakim...
• 2025-01-26 10:13:01
To ja ola
• 2025-01-20 14:10:30
bardzo się przyda na ściągi na kartkówki
• 2025-01-16 13:41:59