Funkcja myślnika
Myślnik (inaczej – pauza) może zastępować opuszczone fragmenty wypowiedzi, rozdzielać jej elementy, wyodrębniać części tekstu (myślnik tzw. podwojony), być nośnikiem emocji. Jest ponadto stałym elementem zapisu dialogu.
Myślnik pojedynczy – zasady użycia
1. Myślnik sygnalizuje pominięcie jakiegoś członu zdania.
My wyjechaliśmy w góry, oni – nad morze.
(myślnik = wyjechali)
Dni były upalne, noce – chłodne.
(myślnik = były)
2. Myślnikiem poprzedzić można pojęcie uogólniające to, co opisane zostało wcześniej.
Szklana kula, w której dojrzeć można przyszłość, czarny kot, kocioł z tajemniczymi miksturami, miotła – oto atrybuty wiedźm.
3. Myślnik oddać może zawieszenie głosu np. dla zbudowania napięcia lub wywołania efektu zaskoczenia.
Nie wierzył własnym oczom – oto stał przed nim krasnoludek.
4. Myślniki stosuje się w wyliczeniach.
Do samodzielnych części mowy należą:
– czasowniki,
– rzeczowniki,
– przymiotniki…
5. Myślnik stawia się między cyframi, określając przybliżoną wartość.
Spędzimy w górach najwyżej trzy – cztery dni.
Na placu zgromadziło się 200 – 250 demonstrantów.
6. Myślnikiem rozdziela się wyrazy o znaczeniu przeciwstawnym.
W prawo – w lewo, nie wiedział, którą ścieżkę wybrać…
Myślnik podwojony - zasady użycia
1. Dwoma myślnikami wyodrębnia się fragment wypowiedzenia.
Działo się to – jeżeli mnie pamięć nie myli – w roku 1983.
2. Dwoma myślnikami oddziela się wtrącenie wewnątrz cytatu.
Nie wiem – twierdził Albert Einstein – jaka broń będzie użyta w trzeciej wojnie światowej, ale czwarta będzie na kije i kamienie.
Zapis dialogu
Zapisując dialog (wypowiedzi bohaterów wzbogacone o partie narratorskie), należy przestrzegać następujących zasad:
1. Każdą wypowiedź bohatera zapisuje się w nowej linijce, rozpoczynając ją od myślnika.
– Mamo, jestem głodny.
– Obiad będzie za pół godziny.
2. Wypowiedzi bohaterów oddziela się od partii narratora myślnikami.
Przykład 1.
– Mamo, jestem głodny – narzekał Staś.
Przykład 2.
– Mamo – narzekał Staś – jestem głodny.
Przykład 3.
– Mamo, jestem głodny. – Staś trzymał się za brzuch.
Myślnik a inne znaki interpunkcyjne
Kropkę i przecinek przed myślnikiem pomija się:
– Odwiedź mnie, jeśli znajdziesz czas – zaproponował Adam.
– Odwiedź mnie – zaproponował Adam – jeśli znajdziesz czas.
Pytajnik, wykrzyknik i wielokropek przed myślnikiem pozostawia się:
– Jakie masz plany? – dopytywał Jaś.
– Mam tyle planów! – ekscytował się Jaś.
– Mam tyle planów… - rozmyślał Staś.
UWAGA!
Myślnika (pauzy) nie należy mylić z dywizem.
Dywiz (łącznik) to krótka, pozioma kreska (-), używana np. przy łączeniu wyrazów złożonych (flaga biało-czerwona), pisowni nazwisk dwuczłonowych (Kazimierz Przerwa-Tetmajer) dzieleniu wyrazów na sylaby (przy-wi-dze-nie) lub przy przenoszeniu części wyrazów do następnego wiersza (opera- / tor). Dywiz łączy wyrazy bez odstępów, spacji (Bielsko-Biała, XX-lecie, PiS-owiec).