Funkcja nawiasu
Nawias należy do grupy znaków wyodrębniających. Umożliwia wskazanie fragmentów tekstu podrzędnych (drugoplanowych, mniej istotnych) względem tekstu głównego. Składa się z dwóch elementów – nawiasu otwierającego i nawiasu zamykającego. Znak ten wyodrębnia silniej niż dwa przecinki lub dwa myślniki.
Rodzaje nawiasów
Najczęściej stosowanym typem nawiasu jest nawias okrągły (). Rzadziej używa się kwadratowego []. Nawiasy ostrokątne <> oraz klamrowe {} zarezerwowane są dla tekstów o charakterze specjalistycznym (naukowych).
Zasady użycia
W nawias okrągły ujmuje się:
1. dodatkowe, uzupełniające fragmenty tekstu:
W najludniejszych krajach świata (Chiny i Indie) mieszka ponad miliard obywateli.
Miał nadejść posłaniec od Pałyszewskiego, nauczyciela szkoły w Dębicach (wsi o trzy mile odległej), u którego wizyta dyrektorska pierwej niż w Owczarach wypaść miała.
2. przykłady:
Niektóre rasy psów (np. owczarki niemieckie, teriery, dalmatyńczyki) mają skłonność do alergii pokarmowych.
3. informacje o źródle cytatu:
Decyzja oswojenia niesie w sobie ryzyko łez. (A. de Saint-Exupery)
Zamykający nawias okrągły stosuje się w przypadku wyliczeń za pomocą liczb lub liter:
Do samodzielnych części mowy zalicza się:
a) czasowniki,
b) rzeczowniki,
c) przymiotniki…
Nawias kwadratowy służy przede wszystkim do:
1. sygnalizowania skrócenia tekstu:
Wśród nocy nagle się ocknął. Raptem usiadł na łóżku i rozszerzonymi oczyma patrzał przed siebie. Ktoś chrapał jak maszyna do ugniatania żwiru […]. Mała nocna lampka, ustawiona w kącie izby, oświetlała jedną ścianę i część powały.
2. umieszczania wstawek odautorskich w cytatach:
Litując się nad nią mąż jej Bogwał mówił: „Sine, ut ego etiam molam” – to jest po polsku: „Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj!”. [podkr. T.M.] Tak ów Czech na zmianę mełł z żoną i często obracał kamień tak jak żona.
3. oznaczania zapisu fonetycznego:
Na okładce książki pt. „Pax” [paks] znajduje się obraz Jona Klassena [dżona klasena].
Nawias w nawiasie
Aby nie utrudniać odbioru tekstu, unika się ujmowania nawiasów w nawiasach. Jeżeli zachodzi taka potrzeba, należy zastosować się do jednej z poniższych zasad.
1. W nawias kwadratowy ujmuje się treści nadrzędne, a w okrągły – uzupełniające, węższe.
Uczniowie zobowiązani są do przeczytania wskazanych pozycji [z listy lektur obowiązkowych (zał. 1)] w bieżącym roku szkolnym.
2. Obie informacje – i węższą, i szerszą – ujmuje się w nawias okrągły.
Uczniowie zobowiązani są do przeczytania wskazanych pozycji (z listy lektur obowiązkowych (zał. 1)) w bieżącym roku szkolnym.
Nawias a inne znaki interpunkcyjne
Przed treścią ujętą w nawias można postawić pytajnik, wykrzyknik i wielokropek.
Czy ja dobrze usłyszałem? (Miałem nadzieję, że to jakaś pomyłka).
Miałem debet na koncie… (Dobrze, że swego czasu Antoni zaproponował pomoc).
Przecinek, średnik, myślnik i kropkę umieszcza się po wstawce nawiasowej.
Wśród nocy nagle się ocknął. Raptem usiadł na łóżku i rozszerzonymi oczyma patrzał przed siebie. Ktoś chrapał jak maszyna do ugniatania żwiru […].
Marek Nowak – jak wszyscy przypuszczali (a ja wiedziałem na pewno) – zamierzał kandydować na stanowisko prezesa.
Jeżeli znak interpunkcyjny (pytajnik, wykrzyknik, cudzysłów) jest częścią tekstu ujętego w nawias, pozostawia się go.
Wychowawczyni klasy (niczym Sędzia z „Pana Tadeusza”) po raz kolejny wygłosiła naukę o grzeczności.
Pani Maria skończyła w tym roku 103 (tak!) lata.