Apokalipsa św. Jana to ostatnia księga Nowego Testamentu. Jej autorem jest św. Jan – jedyny z dwunastu apostołów, który nie zginął śmiercią męczeńską. Apokalipsa nie jest jedynym jego dziełem. Jan Apostoł jest także autorem jednej z czterech Ewangelii i trzech listów. Apokalipsa przedstawia prorocze wizje końca świata i Sądu Ostatecznego. W związku z tym jest również nazywana Księgą Objawienia lub Objawieniem św. Jana.
Obraz końca świata w Apokalipsie
Interpretacja wizji apokaliptycznych jest trudna i wymaga od czytelnika znajomości wielu kontekstów. Tekst utworu zawiera bowiem wiele odniesień do pozostałych ksiąg Biblii. Apokalipsa zapowiada, jak zakończą się dzieje świata i ludzkości. Zgodnie z Janową wizją powtórne przyjście Chrystusa będą poprzedzać straszne i śmiercionośne wydarzenia. Apostoł opisuje, co zobaczył w niebie, do którego został przeniesiony. Znalazł się pod samym tronem Boga i Baranka (Chrystusa). Chrystus jako władca nieba i ziemi jest właścicielem księgi żywota, w której zapisane są imiona ludzi przez niego odkupionych i zbawionych. Księga ta jest zapieczętowana, na razie nikt nie ma do niej dostępu. Zapowiedzią ostatecznych wydarzeń jest otwieranie pieczęci przez Baranka. Tuż przed jego powtórnym przyjściem na Ziemi pojawią się czterej jeźdźcy, których tożsamość jest niejednoznaczna i trudna do odszyfrowania. Wiemy jednak na pewno, że postacie te przyniosą na świat nieszczęścia i kataklizmy. Na Ziemi pojawią się wojny, ludzie będą się nawzajem zabijać. Tylko jeden jeździec został przedstawiony z imienia. Ostatnim z nich jest Śmierć, która przyniesie wojny, głód, zarazy i inne tragedie. Apokalipsa zapowiada prześladowania i męczeństwo wierzących. Wierni Chrystusowi ludzie będą ginąć z powodu swojej wiary. W czasie końca świata na Ziemi dojdzie do przerażających zjawisk naturalnych – gwiazdy będą spadać z nieba, a Słońce i Księżyc zmienią barwę. Dojdzie do ostatecznej bitwy, w której dobro zmierzy się z siłami ciemności. Dobrym jest oczywiście Chrystus (Baranek) i wszystkie służące mu istoty. Po stronie zła stać będzie odwieczny wróg Boga – Szatan i sprzymierzone z nim demony (Bestia i Wielka Nierządnica). Apokalipsa zapewnia, że Syn Boży pokona zło, które zostanie unicestwione na zawsze. Cały świat zostanie odnowiony, a zbawieni ludzie będą wiecznie żyć z Bogiem i Chrystusem w nieustannej szczęśliwości. Rzeczywistość, która będzie istnieć po zwycięstwie nad złem, nazwana jest w Apokalipsie Nowym Jeruzalem.
Apokalipsa w innych dziełach sztuki
Sąd Ostateczny to motyw, który fascynował twórców od wieków. Wiele wybitnych dzieł odnosi się do tematyki końca świata. Jednym z nich jest tryptyk malarski „Sąd Ostateczny” autorstwa Hansa Memlinga. Ten piętnastowieczny obraz przedstawia Chrystusa w roli sprawiedliwego sędziego, który wynagradza dobrych, a niesprawiedliwych skazuje na potępienie. Chrystus siedzi na tęczy, a podnóżkiem dla jego stóp jest wszechświat. Wykonawcami jego woli są aniołowie. Obraz jest malarską wizją sceny opisanej w Księdze Apokalipsy.