W sensie poznawczym opowieść o wieży Babel przedstawia mityczną genezę podziału ludzkości na wiele nacji oraz wyjaśnia pochodzenie słowa Babel (Babilon) – hebr. pomieszanie. W interpretacji religijnej wieża Babel stanowi symbol ludzkiej zuchwałości i pychy. Wedle tej legendy, człowiek niejednokrotnie w swoim pragnieniu władzy, wielkości i sławy buntuje się przeciw Bogu, jednak jego wysiłki dorównania Stwórcy są skazane na klęskę. Metaforą wieży Babel określa się epokę Oświecenia, która w miejsce absolutu Boga wprowadziła absolut Rozumu. Jednak praktyczna realizacja oświeceniowych ideałów, czyli rewolucja francuska, obnażyła mit skrajnego racjonalizmu. W rozumieniu kulturowym wieży Babel istotny jest aspekt niejednorodności ludzkiej społeczności. Mówić w obcym języku znaczy bowiem tyle, co być dla innych niezrozumiałym. Język jest kluczem do kultury i odzwierciedla mentalność danej nacji.
Legenda o wieży Babel jest więc znakiem pierwotnego nieporozumienia i swoistej izolacji, na które skazane są różne względem siebie światy. Opowieść ta mówi o tym, że osiągnięcie międzyludzkiej jedności jest niemożliwe. Babel, czyli „pomieszanie”, podobnie jak inne obrazy z Księgi Genesis (wygnanie z Raju, historia Kaina i Abla, potop) pokazuje, że u podstaw pierwotnej historii ludzkości legło swoiste pęknięcie, które zburzyło początkową harmonię. W relacje międzyludzkie wkradł się chaos i świat został podzielony według kategorii „swoich” i „obcych”.
W kulturze współczesnej, w której istnieje szczególne zainteresowanie różnymi reprezentacjami inności, mit ten podlega reinterpretacji. Obcymi są ludzie innych kultur, ras i religii (Murzyni, Żydzi, Arabowie), ale też grupy dyskryminowane. Babel to także metafora odzwierciedlająca światopogląd i filozofię charakterystyczne dla postmodernizmu. Świat pojmowany jest tu bowiem jako zbiór różnorodnych tekstów kultury (języków), z których nie sposób złożyć jednego spójnego obrazu.
Nawiązania literackie
Wieża Babel jest stałym toposem wykorzystywanym w sztuce. Motyw ten interesująco interpretuje na przykład Jorge Luis Borges w opowiadaniu „Biblioteka Babel” lub Wisława Szymborska w wierszu „Na wieży Babel”. W malarstwie wieża Babel pojawia się u Petera Bruegela Starszego. Również kino odwołuje się do tego toposu, jak choćby filmy „Metropolis” Fritza Langa (1927) czy „Babel” Alejandro Gonzaleza Inarritu (2006).