Groteska w Trans-Atlantyku

Absurdalność świata przedstawionego nasila się w „Trans-Atlantyku” w miarę rozwoju akcji. Powieść rozpoczyna się w konwencji realistycznej, w tradycyjny sposób wprowadzony zostaje główny bohater, czas i miejsce akcji.

Stopniowo jednak rzeczywistość coraz wyraźniej zmierza w stronę groteski. Fabuła staje się coraz bardziej chaotyczna, a motywacje poszczególnych bohaterów alogiczne. Im głębiej bohater wchodzi w środowisko Polonii, tym silniej dostrzega jego wynaturzenia. W zakończeniu powieści ma miejsce kulig bez śniegu, Polacy hucznie świętują, by nie dać po sobie poznać klęski, konfrontacja ojca z synem staje się parodią pojedynku, a wszystko kończy wybuchami nieuzasadnionego śmiechu.

W „Trans-Atlantyku” sparodiowany został obraz polskiej emigracji. Postaci Polaków są przerysowane, ich zachowania odpowiadają stereotypowym o nich wyobrażeniom. Polacy lubią bawić się w sarmackim stylu, organizują polowanie, choć nie mają na co polować – wszystko to tylko pusty rytuał i pretekst do pojawienia się Ministra i jego gości na pojedynku.

Podobną funkcję ma kulig w gorącym słońcu Argentyny. Również pojedynek to element polskiej tradycji nakazującej zmyć obrazę krwią, tyle tylko, że krew się nie leje, ponieważ broń jest nienaładowana. Minister, człowiek na wysokim stanowisku, zachowuje się irracjonalnie, dba przede wszystkim o pozory. Jego działania skupione są na pokazaniu cudzoziemcom wielkości Polaków. To dlatego wygłasza patetyczne mowy, pragnie nagłośnić sprawę pojedynku, a wreszcie – hucznie świętuje przegranie wojny.

W groteskowy sposób ukazał Gombrowicz także po polsku rozumianą martyrologię. Cierpienie jako dziejową misję Polski, wyniesioną na piedestał przez romantyczną literaturę, reprezentuje Związek Kawalerów Ostrogi. Ich działania są absurdalne, nie przynoszą żadnych efektów, nie pomagają Polakom ani w kraju, ani na emigracji. Kłucie się nawzajem ostrogami to cierpienie zupełnie bezsensowne, którego nikt nie potrafi przerwać, przeciwnie – do związku wciąż wciągane są kolejne osoby.

Na tworzenie przerysowanej i groteskowej rzeczywistości wpływa również w znacznym stopniu komiczny język, jakim posługują się bohaterowie powieści. Gombrowicz wplata doń liczne archaizmy („tyż”, „kroka dać”) i stylizacje, odwołując się do siedemnastowiecznej polszczyzny, zwłaszcza w wydaniu sarmackim:

„Każ Pan dobrodziej konie zaprzęgać”. Wyraźne są nawiązania do „Pamiętników” Paska: „Ja się zdumiałem…widząc Salonów, Sal wielkich luxusy, które plafonami, Parkietami, Stiukami a Boazeriami…”.

Tekst pełen także jest idiomów, aforyzmów, przysłów.

Polecamy również:

  • Trans-Atlantyk - plan wydarzeń

    1. Wyjazd Gombrowicza do Argentyny 2. Wybuch wojny 3. Decyzja o pozostaniu zagranicą Więcej »

  • Trans-Atlantyk - opracowanie (geneza, czas i miejsce akcji, motywy)

    W sierpniu 1939 roku Gombrowicz wyjechał do Argentyny. Miał tam spędzić, jak się okazało, większą cześć swojego życia na emigracji. To w Argentynie powstał „Trans-Atlantyk”, który został wydany w Paryżu w 1953 roku. Książka wywołała falę krytyki w Polsce. Krytycy oskarżali Gombrowicza o brak... Więcej »

  • Trans-Atlantyk - bohaterowie

    Narrator i główny bohater powieści, noszący imię i nazwisko autora, a także dzielący z nim wiele doświadczeń. Jest Polakiem, którego wybuch wojny zastał w Buenos Aires i jako jedyny z pasażerów „Chrobrego” nie zamierza wracać do kraju. Więcej »

  • Trans-Atlantyk - problematyka

    „Trans-Atlantyk” to rozrachunek Gombrowicza z polskimi mitami narodowymi, ośmieszenie sarmackiej kultury i romantycznych mrzonek. Pisarz w karykaturalny sposób obrazuje polską emigrację, jej kompleksy i anachroniczność. Więcej »

  • Trans-Atlantyk jako polemika z narodowymi mitami i głos w dyskusji na temat patriotyzmu

    „Trans-Atlantyk” to powieść konfrontująca polskie mity narodowe z rzeczywistością Polaków na emigracji. Autor w krzywym zwierciadle ukazuje polską mentalność w wersji sarmackiej. Uwypukla przede wszystkim polski kompleks niższości, maskowany za przesadną butą, patosem, martyrologią i pustymi gestami. Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 3 + 1 =
Ostatnio komentowane
• 2025-03-08 02:40:40
cycki lubie
• 2025-03-05 14:35:07
bardzo to działanie łatwe
• 2025-03-03 13:00:02
Jest nad czym myśleć. PEŁEN POZYTYW.
• 2025-03-02 12:32:53
pozdro mika
• 2025-02-24 20:08:01