Józio Kowalski
Główny bohater powieści. Józio ma lat trzydzieści i w chwili, gdy robi rozrachunek ze swoim życiem, pojawia się u niego jego były nauczyciel, który pod pozorem konieczności uzupełnienia edukacji zabiera go z powrotem do szkoły, gdzie wszyscy widzą w nim gimnazjalistę.
Józio jest pisarzem, lecz jego próby literackie nie zostały dobrze przyjęte przez krytykę. Ponadto ma on problem z określeniem własnej tożsamości. Mimo ukończenia 30. roku życia czuje się jak niedojrzały młodzieniec.
Józio ma skomplikowaną osobowość i refleksyjnie patrzy na świat. Jest inteligenty. Czuje się zniewolony przez formę, jaką narzuca mu świat zewnętrzny. Uważa, iż w kontach z innymi człowiek przywdziewa maski, które są warunkowane przez środowisko, w jakim żyje. Józio chce wyzwolić się z formy i maski, a motywy swojego działania opisuje następująco:
Przerzucić się na zewnątrz! Wyrazić się! Niech kształt mój rodzi się ze mnie, niech będzie zrobiony mi!.
Niestety ostatnia scena utworu oznacza klęskę bohatera - boleśnie dochodzi do niego prawda, iż z narzuconej formy nie można się wyzwolić, choć mimo wszystko heroicznie należy się z nią zmagać.
Profesor Pimko
Filolog z Krakowa. Z wyglądu nieciekawy. Łysawy, w okularach, z żółtymi paznokciami. Manipuluje swoimi uczniami utrzymując ich w stanie wiecznej nieświadomości, czyli „upupiając” ich.
W swoich zachowaniach jest dwulicowy. Korzystając z możliwości udzielania Ziucie korepetycji, pisze do niej miłosne listy. Chętnie też korzysta z zaproszenia na nocną schadzkę, jakie wysłał do niego Józio podszywający się pod Ziutę.
Miętus
Naprawdę nazywa się Miętalski. Jest nastolatkiem i gimnazjalistą w szkole, do której za sprawą profesora Pimki dostaje się Józio. Miętus przewodzi bandzie zwolenników walki z niewinnością. Przeciwnik Syfona. Miętus swoją „dojrzałość” manifestuje poprzez używanie wulgaryzmów i seksualne uświadomienie. W pojedynku na miny nie udaje mu się pokonać Syfona, toteż postanawia w brutalny i podstępny sposób uświadomić go „gwałcąc go przez uszy”.
Marzeniem chłopaka jest znaleźć parobka, który będzie pozbawiony gęby. Znajduje go w majątku Hurleckich. Walek jest w autentyczny i naturalny, toteż Miętus brata się z nim. Jego działania doprowadzają do buntu chłopów w Bolimowie.
Syfon
Jego prawdziwe nazwisko brzmi Pylaszczkiewicz. Syfon jest przewodnikiem bandy popierających niewinność, a więc i działania nauczycieli. Przeciwnik Miętusa. Jest zawsze przygotowany do lekcji. Lubiany przez nauczycieli. Klasowy kujon. Wyzwany na pojedynek na miny – wygrywa go dzięki wzniesieniu w górę palca. Brutalnie uświadomiony przez Syfona, nie może poradzić sobie ze świadomością, że kolega odebrał mu niewinność. Popełnia samobójstwo wieszając się na wieszaku.
Młodziakowie
Trzyosobowa rodzina prowadząca stancję dla gimnazjalistów. Młodziak jest inżynierem, Młodziakowa udziela się społecznie. Ich córka Ziuta jest gimnazjalistką. Młodziakowie są bardzo postępowi, a w każdym razie za takich chcą uchodzić. Zachęcają swoją córkę do niekonwencjonalnych zachowań. Prowokują ją do łamania konwenansów, toteż młoda osóbka jest bardzo odważna w swoich zachowaniach wobec chłopców.
Młodziakowie nie widzieliby też żadnego problemu w posiadaniu (pozamałżeńskiego) wnuczka. Hołdują wszelkiej aktywności fizycznej, lecz nie jest dla nich ważna nauka i świadomość narodowa. Nie widzą żadnego problemu w tym, że Ziuta nie wie, kim był Norwid. Ich postępowość i nowoczesność nie jest jednak prawdziwa, co ujawnia się w chwili, gdy dzięki podstępowi Józia, Młodziakowie odkrywają w szafie córki jej profesora, czego rodzice nie są w stanie zaakceptować.
Ziuta
Nastolatka, córka Młodziaków. Prowadzi liczną korespondencję miłosną, w tym także ze swoim nauczycielem, profesorem Pimką. Jest bardzo odważna w swoich zachowaniach wobec chłopców.
Ziuta jest bardzo ładna, wysportowana i bardzo nowoczesna. Jej obojętność wobec wiedzy zdradza fakt, iż dziewczyna nie wie, kim był Norwid. Jest zrównoważona i swobodna. Tę równowagę mąci dopiero zdemaskowanie profesora Pimki w jej szafie przez rodziców.
Walek
Idealny parobek pracujący w majątku Hurleckich. Jest analfabetą. Nie posiada nazwiska. Swoje obowiązki wykonuje należycie. To młody człowiek o jasnych włosach i przeciętnym wyglądzie. Jest pozbawiony wytworzonej przez społeczeństwo „gęby”. Jest naturalny i autentyczny, czym kieruje na siebie zainteresowanie Miętusa.
Gdy Miętus przekonuje go, by na znak zbratania się uderzył go w twarz, chłopak łamie ustalony konwenans, co staje się w konsekwencji początkiem jego buntu wobec wyżej w hierarchii stojących Hurleckich.
Hurleccy
To czteroosobowa rodzina mieszkająca w swoim majątku w Bolimowie. Są krewnymi Józia. Mają dwoje dzieci - Zosię i Zygmunta. Konstanty jest osobą światową, ma doskonałe maniery. Zarządza swoim majątkiem w sposób tradycyjny. Często poniża i bije swoich chłopów. Poglądy ojca podziela również syn Zygmunt, który potajemnie ma romans z chłopką.
Zosia jest cicha i skromna. Zajmuje się typowymi zajęciami kobiecymi, czyli robótkami ręcznymi. Marzy o wielkiej miłości. Rolę tradycyjnej żony pełni także żona Hurleckiego. Porządek ich świata zostaje zaburzony w chwili, gdy Miętus prowokuje chłopów do buntu.