Wraz ze śmiercią pierwszego księcia polskiego Mieszka I, kraj miał zostać podzielony między jego synów – najstarszego Bolesława z pierwszego małżeństwa z Dobrawą – księżniczką czeską oraz Mieszkiem, Świętopełkiem i Lambertem z małżeństwa z Niemką Odą. Pierwszy z nich rozpoczął swoje panowanie od wypędzenia przyrodnich braci, a następnie objął rządy w całej Polsce.
Początkowy okres rządów nowego władcy przypomniał lata panowania jego ojca. Utrzymywano dobre stosunki z cesarstwem, patronowano misje chrystianizacyjne na obszarach pogańskich. Biskup praski – Wojciech, po wygnaniu go z Czech przybył do Polski, a w roku 997 rozpoczął misje w Prusach. Zginął podczas niej męczeńską śmiercią, po czym jego zwłoki zostały wykupione przez Bolesława i pochowane w Gnieźnie.
Cała sytuacja pozwoliła Bolesławowi na zacieśnienie stosunków z cesarstwem. W roku 1000 Otton III przybywa z pielgrzymką do Gniezna, do grobu Świętego Wojciecha – Zjazd gnieźnieński. Podczas niego cesarz dokonał symbolicznego przekazania Bolesławowi – nazywanego przyjacielem i współpracownikiem Cesarstwa, diademu, co miało w praktyce oznaczać zgodę na jego późniejszą koronacje. Oprócz tego zjazd podkreślał również potęgę i bogactwo Bolesława Chrobrego.
Zmiana polityki niemieckiej do Polski nastąpiła wraz ze śmiercią cesarza Ottona III w roku 1002. Władze przejął wówczas nieprzychylny polakom Henryk II. Nie zamierzał on uznawać wysokiej pozycji Bolesława, a z drugiej strony władcy polskiemu nie odpowiadała rola lennika niemieckiego. Cała sytuacja musiała doprowadzić ostatecznie do konfrontacji zbrojnej.
Okres wojen polsko – niemieckich, trwających w latach 1002 – 1018, można podzielić na trzy etapy. Pierwszym krokiem Bolesława, którym miał ubiec działania cesarza niemieckiego, było zajęcie Łużyc, Milska oraz Miśni w roku 1002. Zaledwie rok później władca Polski wykorzystał konflikty dynastyczne Przemyślidów – wkroczył do stolicy Czech, które następnie zajął całkowicie, podporządkowując sobie również Morawy oraz Słowacje.
Henryk II zaniepokojony sytuacją zażądał od Bolesława złożenia hołdu z Czech. Kiedy ten ostatni odmówił, wyparł go stamtąd.
W roku 1005 cesarz podejmuje wyprawę, która ostatecznie kończy się przegraną Bolesława Chrobrego. Siły Henryka II dotarły aż pod Poznań, gdzie zawarto pokój ze stroną polską. Na jego mocy Polska utraciła większość terenów zdobytych w toku poprzednich walk przez Bolesława.
Druga faza wojny toczyła się w latach 1007 – 1013. W czasie jej trwania Bolesław ponownie odzyskuje dla Polski – Milsko oraz Łużyce. Dalsze walki polsko – niemieckiego nie przynoszą żadnego znaczącego rozstrzygnięcia. W takiej sytuacji obie strony zdecydowały się na zawarcie pokoju, do którego doszło w Merseburgu. Henryk II zgodził się na utrzymanie zdobyczy terytorialnych Bolesława jednak w charakterze lenna niemieckiego.
W latach 1015 – 1018 miała miejsce ostatnia faza wojny. Pomimo przebiegu walk oraz sojuszu niemiecko – ruskiego, udało się Bolesławowi odnieść zwycięstwo. Pokój w Budziszynie potwierdził niezależność Polski. Na jego mocy kraj Bolesława zyskał Milsko i Łużyce, a cesarz zobowiązał się wesprzeć władcę Polski posiłkami niemieckimi, w planowanej przez niego wyprawie na Kijów.