Mongołowie byli ludem pastersko-koczowniczym zamieszkującym w Mongolii, Mandżurii i Syberii. Na czele związków plemiennych Mongołów stali chanowie. Jeden z nich, Czyngis-chan w XIII wieku zjednoczył wszystkie plemiona i rozpoczął podbój całej Azji. Plany te przerwała śmierć w 1227 roku. Przed śmiercią Czyngis-chan podzielił państwo między swoich synów. Jeden z nich, Batu-chan, skierował się w stronę Europy, podbijając Ruś, skąd miał możliwość kontynuowania najazdów w Europie Środkowej i Wschodniej, w połowie XIII wieku docierając do Małopolski, ziemi sandomierskiej i na Śląsk.
Przyczyny
Przyczyną I najazdu mongolskiego na ziemie polskie była próba opanowania Bizancjum. Atak na Polskę był tylko częścią dużo większej operacji wojsk mongolskich, które miały doprowadzić do opanowania Węgier. Ostatecznym celem Mongołów nie były jednak Węgry lecz Cesarstwo Bizantyjskie, które Batu-chan pragnął podbić i sobie podporządkować. Mongołowie atakując Polskę uniemożliwili wysłanie pomocy na zaatakowane głównymi siłami mongolskimi, Węgry. Atak na Polskę prowadził Bajdar, który dla swojego chana wygrał krwawą bitwę pod legnicą w 1241 roku.
Przyczyną II najazdu mongolskiego na Polskę była chęć jej złupienia i splądrowania. Doszło do niego w latach 1259-60 za panowania kolejnego chana, Berke-chana. Powodem najazdu była także próba złamania odbudowującej się militarnie i ekonomicznie Małopolski i ziemi sandomierskiej. Drugim powodem był powód polityczny tj. pozbawienie księcia krakowskiego Bolesława V wstydliwego wpływu na sprawy Księstwa Halickiego, Litwy i Królestwa Węgier. Ponadto Polska i Ruś zaczęły prowadzić wspólną politykę antymongolską, co znacznie utrudniłoby chanom operowanie wojskami w Europie Środkowo-Wschodniej. Sojusz polsko-ruski należało zniszczyć.
Przyczyny III najazdu mongolskiego na Polskę są powiązane z sytuacja na Węgrzech, gdzie po śmierci Stefana V, królem został 10-letni Władysław IV. Chciał on wzmocnić swą władze przy pomocy jednego z dowódców mongolskich, Nogaja. W czasie kiedy Nogaj przygotowywał się do interwencji na Węgrzech, książę mazowiecki, Bolesław II splądrował pogranicze z Rusią. Oddziały ruskie walczące pod wodzą Nogaja musiały zawrócić, co doprowadziło do klęski interwencji na Węgrzech w 1285-86 roku. I znów celem ataku była Małopolska i ziemia sandomierska. Celem politycznym z kolei było osłabienie pozycji księcia Leszka Czarnego.
Skutki
- ogromne szkody jakich Mongołowie dokonali na Śląsku
- dewastacja kraju
- olbrzymie straty w ludności
- porzucenie przez władców śląskich zamysłów zjednoczenia kraju (Polska była w tym czasie rozbita na dzielnice)
- pojmanie przez Mongołów, upokorzenie a następnie ścięcie Henryka Pobożnego
- upadek rządów Henryków Śląskich, przejęcie władzy przez Konrada Mazowieckiego
- podział Śląska między synów Henryka pobożnego co spowodowało utratę jakiegokolwiek wpływu władców śląskich na sytuację w Polsce
- klęska pod Legnicą zahamowała proces jednoczenia kraju
- utrwalenie się w Polsce tendencji decentralizacyjnych prowadzących do jeszcze większego rozdrobnienia terytorialnego
- osłabienie politycznej pozycji Polski w Europie
- osłabienie możliwości obronnych Polski
- zniszczenie Sandomierza podczas II najazdu mongolskiego
- zniszczenie sojuszu antymongolskiego i uniemożliwienie zbliżenia Polski i Rusi
- przegrana przez Mongołów bitwa pod Starym Sączem (III najazd)
- wzrost znaczenia dobrze ufortyfikowanych miast
- wzrost znaczenia mieszczan jako grupy społeczno-politycznej
- unaocznienie słabości rozbitego na dzielnice kraju i konieczności jak najszybszego zjednoczenia ziem polskich
- unaocznienie słabości poszczególnych książąt, którzy byli ze sobą nawzajem w stałym konflikcie