Powstanie krakowskie - przyczyny, przebieg (bitwy), skutki

W następstwie decyzji Kongresu Wiedeńskiego terytorium dawnego Księstwa Warszawskiego zostało podzielone. Większość ziem trafiła ponownie we władanie zaborców, z jednym wyjątkiem – w następstwie decyzji kongresowych utworzono Wolne Miasto Kraków, znane także jako Rzeczpospolita Krakowska. Kontrolowane przez trzy mocarstwa wspólnie, było w praktyce dosyć niezależne.

Wolne Miasto Kraków miało być jednym z punktów, w których miało wybuchnąć planowane powstanie ogólnonarodowe w trzech zaborach jednocześnie. W jego wyniku, z powodu zaangażowania się w walkę trzech zaborców, miało stać się możliwe odzyskanie niepodległości. Plany powstania były już na dosyć zaawansowanym etapie, jednakże ostatecznie policji państw zaborczych udało się rozbić organizacje spiskowe w Prusach i Galicji. Dodatkowo, nastroje rewolucyjne panujące w Galicji udało się władzom austriackim obrócić na swoją korzyść, prowokując szereg napadów chłopskich na majątki szlacheckie, często kończące się mordami i gwałtami (rabacja galicyjska). Mimo tych niesprzyjających okoliczności krakowscy powstańcy postanowili postępować zgodnie z planem i rozpocząć powstanie, z nadzieją że przyłączą się do niego inne zabory.

W nocy z 20 na 21.02.1846 powstańcy rozpoczęli walki o miasto z lokalnym garnizonem austriackim. Po wyparciu ich wojsk z Krakowa utworzono Rząd Narodowy Rzeczpospolitej Polskiej, który głosił radykalne hasła (wydane w Manifeście do Narodu Polskiego), dotyczące zniesienia różnic stanowych i uwłaszczenia chłopów bez odszkodowania. Dyktatorem powstania został Jan Tyssowski.

Powstanie nie spotkało się jednak z odzewem w innych zaborach, a bez niego na nic zdał się nawet entuzjazm okolicznych chłopów. Nadchodzące wojska austriackie rozgromiły 27.02 procesję patriotyczną, mającą porwać chłopów i robotników do walki, zabijając przy tym księdza Edwarda Dembowskiego. Władze miasta, zdając sobie sprawę z bezsensu dalszej walki, rozpoczęły pertraktacje pokojowe. 4.03.1846 roku miasto zajęły wojska austriackie i rosyjskie, a Rzeczpospolita Krakowska została wcielona do Austrii. Większość niedoszłych powstańców uciekła do Prus.