Obrady Okrągłego Stołu - przyczyny, czego dotyczyły, przebieg

W latach 1981 - 1983 władze komunistyczne stłumiły przy pomocy brutalnych metod i wprowadzenia Stanu Wojennego wystąpienia opozycji i rozbiły NSZZ "Solidarność". Jednakże zniszczenie zorganizowanego oporu społeczeństwa nie znaczyło, że  napięcia targające krajem zniknęły. Wręcz przeciwnie, pogarszająca się sytuacja ekonomiczna i sankcje ekonomiczne, nałożone przez Zachód pogarszały pozycję władz. Dodatkowym czynnikiem było gwałtowne słabnięcie pozycji ZSRR, targanej wewnętrznymi niepokojami pod rządami Michaiła Gorbaczowa.

Władze PZPR uznały, że jedynym wyjściem w tej krytycznej sytuacji jest dogadanie się z przedstawicielami działającej w podziemiu opozycji. Uznano, że przekazanie przynajmniej części władzy w ręce Solidarności uspokoi napiętą sytuację i uratuje istniejący system od kolapsu.

Wstępem do Okrągłego Stołu były przeprowadzane jesienią 1988 roku rozmowy w Magdalence pod Warszawą, na których zjawiali się zarówno przedstawiciele władzy, jak i opozycji. Po kilku miesiącach zostały jednak przerwane w wyniku wewnętrznych tarć w obozie władze. Również opozycja nie była pewna, czy należy siadać do rozmowy z komunistami. Doszło do podziału wewnątrz samej „Solidarności”, na frakcje bezkompromisowych i osób chcących ugody.

Ostatecznie właściwa faza rozmów rozpoczęła się 6 lutego 1989 roku w Magdalence. Ich symbolem stał się okrągły stół, przy którym toczono właściwe negocjacje. Do rozmów przystąpili przedstawiciele rządu (w tym generałowie Jaruzelski i Kiszczak) i ugodowa część opozycji, w skład której wchodzili m.in. Tadeusz Mazowiecki, Lech Wałęsa, Jacek Kuroń, Henryk Samsonowicz. Obradujący wyznaczyli trzy główne komisje mające zająć się najważniejszymi problemami władzy i szereg podkomisji do bardziej szczegółowych kwestii. Rozmowy obserwowali też przedstawiciele kościołów rzymskokatolickiego i protestanckiego.

Do 5 kwietnia 1989 roku obrady Okrągłego Stołu przyniosły szereg ustaleń w sprawie przyszłego wyglądu Polski. Komunistyczne władze zgodziły się na przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów, z zagwarantowaną większością miejsc dla posłów komunistycznych. Postanowiono odtworzyć senat, zniesiony w latach 40. Oprócz tego zalegalizowano opozycję i związki zawodowe niezależne od władz i wprowadzono faktyczny pluralizm polityczny. Rozmowy przy Okrągłym Stole, mimo że stanowiły jedynie prowizoryczny kompromis, stały się podstawą do dalszego demontażu politycznego ustroju PRL-u. Ostatecznie nie przetrwał on próby reform i samoistnie rozsypał się w drugiej połowie roku 1989, by ostatecznie ustąpić miejsca „nowej” Polsce demokratycznej w roku 1990.