Narodowy socjalizm, nazywany również nazizmem czy hitleryzmem, to ideologia Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (NSDAP). Jest uważany za niemiecki radykalny wariant faszyzmu oraz za jedną z odmian totalitaryzmu w XX-wiecznej Europie.
Ruch polityczny
Jego założenia zostały sformułowane jako protest przeciwko klęsce Niemiec w I wojnie światowej, przeciw ustaleniom wersalskim i kryzysowi lat powojennych, który przyniósł większe wpływy dla niemieckiej lewicy.
Nazizm początkowo (od 1919 roku) był ruchem politycznym kierowanym przez Adolfa Hitlera i NSDAP. Jego celem było obalenie Republiki Weimarskiej i ponowne ustanowienie Rzeszy.
Narodowy socjalizm zwracał się przeciw liberalizmowi, systemowi wielopartyjnemu i parlamentaryzmowi, demokracji, marksizmowi, komunizmowi i pacyfizmowi, które uznawał za wspierane przez Żydów. Występował również przeciwko chrześcijaństwu i Kościołom, próbując stworzyć własną „religię germańską”. Jednym z haseł nazistów był „antyindywidualizm” wymagający lojalności i posłuszeństwa ze strony narodu niemieckiego. Niemcy mieli stworzyć prawdziwą wspólnotę krwi, zdeterminowaną biologicznie i rasowo. Podstawą programu nazistów był nacjonalizm. To w imię nazizmu walczono o tzw. przestrzeń życiową i chwalono ideę wojny. Hitleryzm łączył ideę nacjonalizmu z elementami socjalizmu.
Ideologia państwowa
W latach 1933–45 nazizm był w Niemczech ideologią państwową oraz czynnikiem integrującym społeczeństwo wokół hitlerowskiej polityki. Stanowił uzasadnienie dla wywołania przez III Rzeszę II wojny światowej i był jednocześnie usprawiedliwieniem dla wielu hitlerowskich zbrodni. Niemiecka klęska w 1945 roku przyniosła tzw. denazyfikację, która jednak nie była w pełni konsekwentna. Ideały głoszone przez Hitlera są niestety nadal żywe w pewnych środowiskach. Odradzający się w Niemczech skrajnie nacjonalistyczny ruch, nawiązujący do nazizmu, jest nazywany neonazizmem.