Środowisko przyrodnicze Oceanii

Powierzchnia lądowa Oceanii wynosi ok. 882 tys. km2. Składają się na nią liczne archipelagi wysp położonych na Oceanie Spokojnym.

Największe wyspy Oceanii to:
- Nowa Gwinea, o powierzchni 786 tys. km2 (2. pod względem wielkości wyspa na świecie),
- Wyspa Południowa Nowej Zelandii, o powierzchni  150,5 tys. km2,
- Wyspa Północna Nowej Zelandii, o powierzchni prawie 115,8 tys. km2,
- Nowa Brytania w Archipelagu Bismarcka, o powierzchni 36,5 tys. km2,
- Nowa Kaledonia, o powierzchni >16,3 tys. km2,
- Yos Sudarso, u wybrzeży Nowej Gwinei, o powierzchni ok. 11,7 tys. km2,
- Hawaii w archipelagu Hawajów, o powierzchni >10,4 tys. km,
- Viti Levu w archipelagu Fidżi, o powierzchni prawie 10,4 tys. km2,
- Nowa Irlandia w Archipelagu Bismarcka, o powierzchni 9,6 tys. km2.
- Wyspa Bougainville’a w archipelagu Wysp Salomona (należy do Papui-Nowej Gwinei),  o powierzchni >9,3 tys. km2.
Większość tych wysp jest pochodzenia kontynentalnego. Niektóre (np. Hawaii, czy Nowa Brytania) są pochodzenia wulkanicznego.
Z reguły wyspy pochodzenia kontynentalnego i wulkanicznego są górzyste. W zachodniej części Nowej Gwinei znajduje się najwyższy szczyt całej Oceanii – Jaya w Górach Śnieżnych, o wysokości 4 884 m n.p.nm. Pod szczytem istnieje kilka niedużych lodowców (stopniowo zanikają). Lodowce (ponad 350) istnieją też w Alpach Południowych na Wyspie Południowej Nowej Zelandii. Najwyższe szczyty Alp Południowych sięgają ponad 3 000 m n.p.m. (Góra Cooka – 3 754 m n.p.m.). Najwyższy szczyt Hawajów – wygasły (ostatnia erupcja ok. 4,5 tys. lat temu.) wulkan tarczowy Mauna Kea ma wysokość 4 205 m n.p.m. Poza największymi wyspami sieć rzeczna jest krótka, rzeki z reguły mają duże spadki. Tylko na Nowej Gwinei istnieją 2 rzeki o długości przekraczającej 1 000 km (Sepik – 1 126 km i Fly – 1 050 km.)
Niewielkie i niewysokie (zwykle do kilku m n.p.m.) są atole koralowe. Dla przykładu wysepki tworzące największy w państwie Kiribati atol Tarawa mają łączną powierzchnię ok. 31 km2 i żadna z nich nie sięga powyżej 3 m n.p.m. Wewnątrz łańcucha wysepek tworzących atol leży płytka laguna. Atole są zbyt małe, by rozwinęła się na nich sieć rzeczna. Wody słodkie istnieją tylko jako jeziora lub wody podziemne, zasilane opadami. Ich zasoby są jednak niewielkie.

Ogólnie wyspy Oceanii dzielone są na: Polinezję (z której czasami wyodrębnia się Nową Zelandię), Melanezję i Mikronezję. Podział ten nie ma jednak podłoża fizycznogeograficznego, ale etnograficzne (uwzględnia gł. różnice antropologiczne, językowe i kulturowe pomiędzy wyspiarzami).

Wulkaniczne i niektóre kontynentalne wyspy Oceanii charakteryzują się dużą aktywnością sejsmiczną i wulkaniczną (część pacyficznego pierścienia ognia). Wiąże się to z występowaniem stref subdukcji skorupy oceanicznej w obszarze kolizji płyt litosferycznych: australijskiej i pacyficznej.
W rejonie stref subdukcji powstały liczne rowy oceaniczne, w tym najgłębszy na świecie Rów Mariański położony na wschód od mikronezyjskiego archipelagu Marianów (głębia Challengera osiąga wg różnych pomiarów od 10 911 do 11 022 m p.p.m.).
Do najbardziej znanych wulkanów Oceanii należą: Ruapehu na Wyspie Północnej Nowej Zelandii, o wysokości 2 797 m n.p.m. (ostatnia erupcja w 2007 roku), Mauna Loa na Hawajach, największy na świecie aktywny wulkan tarczowy (wyrzuca rzadkie lawy bazaltowe), o wysokości 4 169 m n.p.m., ostatnia erupcja w 1984 roku, czy Ulawan na Nowej  Brytanii, o wysokości 2 334 m n.p.m., ostatnia erupcja w 2003 roku.
Region nawiedzają też trzęsienia ziemi. W roku 2009 trzęsienia ziemi na Samoa i wywołane przez nie tsunami spowodowało śmierć 192 osób. W 2011 roku (22 lutego)

Autor: dr Krzysztof Jarzyna z Instytutu Geografii UJK w Kielcach

Polecamy również:

Komentarze (0)
Wynik działania 5 + 4 =
Ostatnio komentowane
222
• 2023-06-06 19:49:33
r
• 2023-06-06 17:41:12
git
• 2023-06-06 10:07:31
super
• 2023-06-05 19:23:14