Efekt tunelowy jest zjawiskiem kwantowym, polegającym na przechodzeniu cząstek przez barierę potencjału w przypadku, gdy ich całkowita energia ma mniejszą wartość od wysokości (wartości) bariery. Zjawiska tego nie można wyjaśnić w oparciu o prawa fizyki klasycznej, gdyż zgodnie z nimi jest ono niemożliwe. Na przykład gdy energia potencjalna piłki, rzuconej w kierunku wysokiego muru będzie zbyt mała, to nie ma ona szans aby przedostać się na drugą stronę muru.
Rys.1. Piłka nie pokona bariery potencjału, gdyż jej energia jest mniejsza od wysokości bariery.
Mechanika kwantowa tłumaczy efekt tunelowy w oparciu o falowe własności cząstek (fale de Broglie`a). Prawdopodobieństwo znalezienia cząstki na danym obszarze jest proporcjonalne do kwadratu amplitudy fali materii. W przypadku istnienia bariery potencjału amplituda fali maleje w sposób wykładniczy wraz z głębokością przenikania. Zatem musi istnieć skończone prawdopodobieństwo znalezienia cząstki po drugiej stronie bariery.
Rys.2. Fala materii padająca na barierę potencjału.
Jednym z najbardziej znanych przykładów zjawiska tunelowego są niewątpliwie przemiany promieniotwórcze jąder atomowych, podczas których emitowane są cząstki α. Emitowane w tych reakcjach cząstki posiadają znacznie mniejsze energie niż wysokość bariery potencjału otaczającej jądro, zatem w myśl fizyki klasycznej procesy te nie powinny mieć miejsca.