Żeby zrozumieć konflikt baskijsko-hiszpański, trzeba bliżej przyjrzeć się Krajowi Basków – hiszpańskiej wspólnoty autonomicznej, która przez lata spowodowała tak wiele kłopotów – zamachów terrorystycznych i śmierci setek osób. Kraj Basków to obszar położony w północnej części Hiszpanii nad Zatoką Biskajską, o powierzchni około 7,3 tysięcy km² i około 2 milionów mieszkańców – Basków. Część Kraju Basków położona jest także na terenie Francji.
Baskowie znajdują się pod panowaniem Hiszpańskim od XVI wieku, dążenia separatystyczne są jednak widoczne od przełomu XIX i XX wieku – wówczas powstała pierwsza organizacja stawiająca sobie za cel niepodległość Kraju Basków, a przynajmniej powrót jej autonomii – Nacjonalistyczna Partia Basków.
Konflikt baskijsko-hiszpański - przebieg
Podczas rządów Generała Franco, Baskowie nie uzyskali jednak oczekiwanej autonomii, a wręcz przeciwnie – byli oni silne represjonowani. Wówczas (1961 r.) baskijscy nacjonaliści założyli organizację działającą bardziej radykalnie od Nacjonalistycznej Partii Basków – ETA (Baskijska Ojczyzna i Wolność). Z upływem czasu działalność ETA ulegała postępującej radykalizacji i już w drugiej połowie lat 60. XX wieku organizacja na szeroką skalę stosowała metody terrorystyczne, uderzając przede wszystkim w hiszpańskich polityków oraz wielkich przedsiębiorców (choć w ostatecznym rozrachunku wśród ofiar znajduje się wielu cywilów, w tym również dzieci). Najbardziej znanym sukcesem organizacji ETA było zabicie w zamachu bombowym Luisa Carrera Blanco – potencjalnego następcy rządzącego gen. Franco i premiera kraju.
Po śmierci gen. Franco w 1975 r. rząd hiszpański zdecydował się na wprowadzenie autonomii Kraju Basków – autonomia została zatwierdzona w referendum z 1979 r. W skład autonomicznego Kraju nie weszły jednak wszystkie historyczne prowincje, co spowodowało nasilenie walki ETA. Rząd Hiszpanii zdecydował się wówczas (1983 r.) na utworzenie specjalnej jednostki paramilitarnej – GAL (Antyterrorystycznej Grupy Wyzwolenia), która stosując podobne metody co ETA, miała na celu rozbicie tej organizacji. GAL przestało działać w 1987 r., natomiast ETA kontynuowała swoją działalność, przede wszystkim poprzez zamachy bombowe.
W 1992 r. wielu przywódców ETA zostało zatrzymanych przez francuską policję, a w kolejnych latach na terenie Hiszpanii odbywało się bardzo wiele protestów przeciwko brutalnej działalności organizacji. Organizacja została także uznana za terrorystyczną przez USA a hiszpański rząd zaczął skuteczne działania przeciwko partiom politycznym wspierającymi separatyzm baskijski – szczególnie partii Herri Batasuna.
W 1998 r. doszło do jednostronnego zawieszenia broni, które jednak zakończyło się po 14 miesiącach. Po 11 września 2001 r, ETA, jako organizacja terrorystyczna znalazła się w wyjątkowo trudnej sytuacji. W 2006 r. doszło do kolejnego rozejmu, który jednak został przerwany przez kolejne zamachy bombowe. Dopiero w 2010 r. ETA ogłosiła koniec swojej działalności terrorystycznej i rozpoczęcie dążenia do swojego celu w sposób demokratyczny. W kolejnym roku ETA zobowiązała się do ostatecznego wyrzeczenia się rozwiązań siłowych.