Sakrament chrztu należy do tzw. sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego i jest uważany, obok bierzmowania oraz Eucharystii, za jeden z fundamentów całego życia chrześcijańskiego. Przez chrzest człowiek uzyskuje dostęp do innych sakramentów.
Sama nazwa chrzest została nadana ze względu na główny obrzęd, przez który jest sakrament wypełniany: chrzcić oznacza „zanurzyć, pogrążyć”. W interpretacji Kościoła owo zanurzenie w wodzie jest symbolem śmierci i zmartwychwstania katechumena na wzór Chrystusa i w Chrystusie:
My wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć. Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć, zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie. (Rz 6, 3-4)
Człowiek zmartwychwstały jest już „nowym stworzeniem”, zgodnie ze słowami św. Pawła: Bo ani obrzezanie nic nie znaczy ani nieobrzezanie, tylko nowe stworzenie. (Ga 6,15)
Chrzest jest uważany za najpiękniejszy dar Boga. Po przyjęciu tego sakramentu człowiek staje się dzieckiem Bożym i równocześnie członkiem Ciała Chrystusa, zatem wchodzi do wspólnoty, jaką jest Kościół: Wszyscyśmy bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, aby stanowić jedno Ciało (1 Kor 12,13).
Chrzest jest początkiem nowego życia, wejściem w życie Trójcy Świętej. Człowiek nieochrzczony nie ma wstępu do Królestwa Bożego:
Jezus odpowiedział: Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci, jeśli się ktoś nie narodzi z wody i z Ducha, nie może wejść do królestwa Bożego. (J 3,5)
Kościół zachęca do ufności w miłosierdzie Boże i do modlitwy o zbawienie dzieci, które zmarły nieochrzczone, a odnośnie osób, które nie miały możliwości poznać Ewangelii, wypowiada się następująco:
Każdy człowiek, który nie znając Ewangelii Chrystusa i Jego Kościoła, szuka prawdy i pełni wolę Bożą, na tyle, na ile ją zna, może być zbawiony. Można przypuszczać, że te osoby zapragnęłyby wyraźnie chrztu, gdyby wiedziały o jego konieczności. (Katechizm Kościoła Katolickiego 1260)
Do dwóch najważniejszych skutków chrztu zalicza się oczyszczenie z grzechów oraz nowe narodzenie w Duchu Świętym; człowiek ochrzczony staje się Świątynią Ducha:
Nawróćcie się - powiedział do nich Piotr - i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa na odpuszczenie grzechów waszych, a weźmiecie w darze Ducha Świętego. (Dz 2,38)
Chrzest odpuszcza wszystkie grzechy, w tym grzech pierworodny, oraz wszelkie kary za grzech. Niemniej sakrament nie eliminuje ludzkiej skłonności do grzechu, nazywanej przez Kościół pożądliwością:
Pożądliwość jest nam pozostawiona dla walki, nie może ona szkodzić tym, którzy nie dają jej przyzwolenia i mężnie opierają się jej z pomocą łaski Jezusa Chrystusa. (Sobór Trydencki: DS 1515)
Chrzest stanowi także „sakramentalny węzeł jedności” chrześcijan; jest wspólny wszystkim wyznawcom Chrystusa, również tych pozostających poza Kościołem katolickim.
Co roku podczas Wigilii Paschalnej Kościół celebruje odnowienie przyrzeczeń chrztu.