Co to jest chrzest
Sakrament chrztu należy do tzw. sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego i jest uważany, obok bierzmowania oraz Eucharystii, za jeden z fundamentów całego życia chrześcijańskiego. Przez chrzest człowiek uzyskuje dostęp do innych sakramentów.
Sama nazwa chrzest została nadana ze względu na główny obrzęd, przez który jest sakrament wypełniany: chrzcić oznacza „zanurzyć, pogrążyć”. W interpretacji Kościoła owo zanurzenie w wodzie jest symbolem śmierci i zmartwychwstania katechumena w Chrystusie:
My wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć. Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć, zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie. (Rz 6, 3-4)
Sakrament chrztu nazywany jest również w Liście do Tytusa obmyciem odradzającym i odnawiającym w Duchu Świętym (Tt 3, 5). Można spotkać się także z innymi określeniami chrztu: oświeceniem, pieczęcią, namaszczeniem, łaską, szatą.
Sakramentu chrztu udziela się jeden raz; nie może on być powtórzony. Jest również nieodwołany i nieodwracalny. Chrzest jest początkiem nowego życia – wejściem w życie Trójcy Świętej.
Człowiek nieochrzczony nie ma wstępu do Królestwa Bożego:
Jezus odpowiedział: Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci, jeśli się ktoś nie narodzi z wody i z Ducha, nie może wejść do królestwa Bożego. (J 3,5)
Kościół doprecyzował jednak zagadnienie konieczności chrztu. Zgodnie z nauką Kościoła chrzest jest konieczny dla zbawienia, ale tych, którzy poznali Ewangelię i mieli możliwość przyjęcia sakramentu. Wprowadzono także kategorie chrztu krwi i chrztu pragnienia.
O chrzcie krwi mówi się wtedy, kiedy osoba ponosi śmierć za wiarę (w Chrystusa), ale nie była ochrzczona. Wówczas za sprawą swojego męczeństwa zostaje zbawiona.
Chrzest pragnienia jest specyficzną formą chrztu, kiedy umierający nie ma możliwości przyjęcia sakramentu chrztu z wody, ale szczerze tego pragnie i żałuje za grzechy. Wówczas samo pragnienie wystarcza do zbawienia po śmierci.
Co roku podczas Wigilii Paschalnej Kościół celebruje odnowienie przyrzeczeń chrztu.
Historia sakramentu chrztu
Kościół naucza, że sakrament chrztu został zapowiedziany w Starym Przymierzu. Już od początku stworzenia woda jest „łączona” z Duchem Świętym:
Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami. (Rdz 1,2)
Arka Noego jest obrazem zbawienia przez chrzest; jest ratunkiem przez wodę (1 P 3, 20). Wody potopu są z kolei symbolem odrodzenia; kładą kres niegodziwości ludzkiej i dają początek cnotom, bowiem po potopie Bóg zawiera po raz pierwszy przymierze z człowiekiem - z Noem (Rdz 8,20-22).
W podobnym tonie odczytywane jest przejście Izraelitów przez Morze Czerwone – jest wyzwoleniem z niewoli egipskiej i zapowiedzią chrztu, który daje wyzwolenie od grzechu.
Zapowiedzią chrztu jest również przejście Izraelitów przez Jordan. Przechodząc przez Jordan wchodzą oni bowiem do Ziemi obiecanej Abrahamowi, a Ziemia obiecana jest symbolem życia wiecznego w komunii z Bogiem. Komunia ta możliwe jest jednak dopiero przez śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. W Nim zostają wypełnione wszystkie zapowiedzi Starego Przymierza.
Chrystus rozpoczyna swoją działalność publiczną od przyjęcia chrztu w Jordanie z rąk Jana Chrzciciela. Ostatni rozkaz Jezusa, który wydaje Apostołom dotyczy właśnie chrztu:
Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. (Mt 28,19)
Kościół głosi również, że krew i woda, który wypłynęły z przebitego boku Jezusa (J 19, 34) są zapowiedzią dwóch sakramentów: chrztu i Eucharystii.
Kościół udziela chrztu od dnia Pięćdziesiątnicy, czyli od momentu Zesłania Ducha Świętego. Wówczas w swoim pierwszym wystąpieniu jako Głowy Kościoła św. Piotr powiedział do Żydów:
Nawróćcie się i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa na odpuszczenie grzechów waszych, a weźmiecie w darze Ducha Świętego. (Dz 2, 38)
Należy zaznaczyć, że pomiędzy chrztem Janowym, a chrztem jako sakramentem chrześcijan jest różnica, którą zaznacza sam Jan:
Ja was chrzczę wodą dla nawrócenia; lecz Ten, który idzie za mną, mocniejszy jest ode mnie; ja nie jestem godzien nosić Mu sandałów. On was chrzcić będzie Duchem Świętym i ogniem. (Mt 3,11)
Dzięki Duchowi Świętemu chrzest jest nie tylko obmyciem z grzechów, ale przynosi on również usprawiedliwienie i uświęcenie człowieka.
Warunki chrztu
Zdolny do przyjęcia chrztu jest każdy człowiek jeszcze nie ochrzczony. (Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 864)
Chrzest jako sakrament zawsze musi być poprzedzony z wiarą w Chrystusa – chrzest jest nazywany sakramentem wiary. Z drugiej strony chrzest może być udzielany dzieciom, gdyż jest darem Bożym, który nie wymaga od człowieka żadnych zasług.
Od czasów apostolskich osoba, która chciała stać się chrześcijaninem, musiała spełnić pewne warunki; przejść wtajemniczenie złożone z kilku etapów. W ciągu wieków ten okres przygotowania, zwany okresem katechumenatu, uległ skróceniu. Biorąc pod uwagę wprowadzeniu chrztu dzieci, zaczęto mówić o katechumenacie pochrzcielnym.
W Kościele rzymskokatolickim obowiązuje zarówno chrzest dzieci (świadectwa o tej praktyce pochodzą już z II wieku), jak i chrzest dorosłych.
Chrzest może być udzielany w jakimkolwiek dniu, jednak Kościół zaleca, aby sakrament był sprawowany w niedzielę albo w wigilię paschalną. Właściwym miejscem chrztu jest kościół bądź kaplica, jednakże w konieczności zezwala się na udzielenie sakramentu w innym miejscu.