Szczęście osoby i społeczności ludzkiej oraz chrześcijańskiej wiąże się ściśle z pomyślną sytuacją wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej. (Sobór Watykański II, konst. Gaudium et spes, 47.)
Sakrament małżeństwa należy, obok sakramentu kapłaństwa, do grupy sakramentów w służbie komunii. Jest zatem nastawiony na zbawienie innych ludzi; opiera się na służbie innym, dzięki czemu przyczyna się również do zbawienia osobistego.
Kościół naucza, że twórcą małżeństwa jest sam Bóg, a powołanie do małżeństwa wpisane jest w naturę człowieka, zarówno mężczyzny, jak i kobiety. Nie można małżeństwa zatem traktować jako instytucji czysto ludzkiej, gdyż swoje źródło znajduje u Stwórcy. Wzajemna miłość mężczyzny i kobiety jest obrazem miłości Boga; są on wzajemnie dla siebie stworzeni i stanowią jedno ciało, zgodnie ze słowami Chrystusa: A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało (Mt 19, 6).
Ewangelia św. Jana wspomina o cudzie na uczcie weselnej w Kanie Galilejskiej na początku działalności Chrystusa (J 2,1-12). Kościół w tym zdarzeniu widzi potwierdzenie, że małżeństwo jest czymś dobrym. Ponadto Chrystus w swym nauczaniu podkreślał nierozerwalność związku małżeńskiego: Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela (Mt 19, 6).
Miłość małżeńska wymaga zatem nierozerwalności i nienaruszalnej wierności. Wzorem tej wierności jest przymierze, jakie Bóg zawarł z narodem wybranym. Pomimo bałwochwalstwa, którego dopuszczał się Izrael, Jahwe nigdy nie zostawił swojego Ludu.
Miłość między małżonkami i ich jedność jest także odwzorowaniem miłości Chrystusa i Jego Kościoła. Takie porównanie spotyka się u św. Pawła: Mężowie, miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, aby go uświęcić (Ef 5, 25-26),).Już sam chrzest jako wejście do Ludu Bożego rozumiany jest jako zaślubiny z Panem. Eucharystia bywa porównywana do uczty weselnej. Małżeństwo chrześcijańskie staje się z kolei sakramentem przymierza Chrystusa i Kościoła.
Miłość małżeńska ma się również urzeczywistniać w płodności i zachowywaniu stworzenia, gdyż dzieci są najcenniejszym darem małżeństwa:
(Rdz 1, 28).
Kościół katolicki wyklucza poligamię jako przeciwną miłości małżeńskiej, która powinna być jedyna i wyłączna.
W obrządku łacińskim sakrament małżeństwa między dwojgiem wierzących katolików jest zazwyczaj zawierany podczas Mszy świętej, ponieważ jest on aktem liturgicznym. Przyszli małżonkowie powinni przygotować się do celebracji swych zaślubin przez przyjęcie sakramentu pokuty.
Według tradycji łacińskiej sami małżonkowie jako szafarze łaski Chrystusa udzielają sobie nawzajem sakramentu małżeństwa, wypowiadając wobec Kościoła swoją zgodę. W tradycji wschodniej błogosławieństwo kapłana jest konieczne do uznania ważności sakramentu.
Sakrament małżeństwa może być zawarty pomiędzy przedstawicielami różnych wyznań chrześcijańskich, a także przedstawicielami różnych wyznań religijnych. Małżeństwem mieszanym nazywa się małżeństwo między katolikami i ochrzczonymi niekatolikami. W świetle nauki Kościoła katolickiego ta różnica wyznania nie stanowi nieprzekraczalnej przeszkody do zawarcia sakramentu małżeństwa, wymaga jednak wyraźnego zezwolenia władzy kościelnej. Możliwie jest także małżeństwo katolika z przedstawicielem innej religii ( z osobami nieochrzczonymi), wówczas wymagana jest jednak wyraźna dyspensa (dyspensa w Kościele katolickim to zwolnienie w uzasadnionych przypadkach od konieczności zachowania przepisów prawa kanonicznego).
