Kościół neounicki w Polsce - doktryna

Kościół Neounicki to Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego. Powstał na ziemiach polskich w 1924 r., ale jego historia sięga XVI w. Wówczas w 1596 r. na synodzie w Brześciu Stolica Apostolska nawiązała z władykami prawosławnymi porozumienie, na mocy którego doszło do połączenia Cerkwi Prawosławnej z Kościołem rzymskokatolickim – zawarto tzw. unię brzeską. Według ustaleń synodu duchowni i wierni prawosławni zamieszkujący tereny ówczesnej Rzeczpospolitej od tej pory mieli uznawać zwierzchnictwo papieża, ale równocześnie zachować swoją wschodnią duchowość, liturgię bizantyjską (obrządek bizantyjsko-ukraiński), hierarchię i dyscyplinę kościelną (m.in. brak celibatu duchowieństwa), język starocerkiewno-słowiański w nabożeństwach oraz kalendarz juliański. Nowopowstałą strukturę kościelną nazwano Kościołem Unickim, a później także Kościołem Greckokatolickim.

Do zwartego porozumienia między Kościołem Rzymskokatolickim a Cerkwią prawosławną od początku wrogo nastawiona była Rosja, która w XIX w. zajmując ziemie polskie przystąpiła do likwidacji Kościoła Greckokatolickiego i prześladowań unitów.  W 1839 r. władze rosyjskie anulowały unię brzeską na ziemiach pierwszego zaboru, a w 1875 r. w Królestwie Polskim. Wobec opornych grekokatolików, którzy nie chcieli przyłączyć do Cerkwi prawosławnej, stosowano przymus. Ludność dotąd katolicka była siłą odrywana od Kościoła łacińskiego i wbrew swojej woli musiała wyznawać państwową religię Rosji. Wielu wiernych Kościoła unickiego poniosło wówczas męczeńską śmierć. Represje nie dotknęły z kolei grekokatolików w zaborze austriackim, gdzie Kościół unicki miał możliwość się rozwijać i odegrał bardzo istotną rolę w procesie samouświadomienia narodu ukraińskiego.

Po odzyskaniu niepodległości w granicach Polski znalazło się wielu dawnych unitów należących teraz do Cerkwi prawosławnej. W czasie I wojny światowej zostali jednak pozbawieni opieki duszpasterskiej, gdyż ich duchowni wyjechali do Rosji. Stąd coraz częściej wyrażali chęć powrotu do wiary katolickiej, ale we wschodnim obrządku. To właśnie dla tych unitów został w 1924 r. utworzony Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego. Doszło wówczas do tzw. „neounii”, czyli nowej unii zawartej między Kościołem Rzymskokatolickim a prawosławnymi, którzy byli dawnymi grekokatolikami.

Powstały w ten sposób Kościół Neounicki nie jest tożsamy jednak z Kościołem Greckokatolickim – „neounia” nie objęła wszystkich grekokatolików mieszkających na ziemiach polskich, tylko tych, którzy żyli w zaborze rosyjskim i na skutek przymusu władz dołączyli do Cerkwi prawosławnej, a następnie zapragnęli wrócić do Kościoła katolickiego.

Według ustaleń „neounii” Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego miał zachować całą obrzędowość Cerkwi prawosławnej w wydaniu rosyjskim, tj. liturgię w języku starocerkiewnym i synodalny obrządek prawosławny. Jedynym elementem odróżniającym Kościół Neounicki od prawosławnego było wspominanie papieża w ekteniach (litaniach) i kanonie Mszy św. W nabożeństwach dodatkowych można było natomiast używać języków narodowych: polskiego, białoruskiego, rosyjskiego i ukraińskiego. Postanowiono także, że duchowieństwo oraz laikat tego obrządku będą podlegać miejscowym biskupom rzymskokatolickim. Ordynariuszem nowego obrządku stał się bp. Henryk Przeździecki.

Początkowo Kościół Neounicki cieszył się poparciem państwa polskiego oraz z sukcesem pozyskiwał wiernych. W 1927 r. posiadał już 14 parafii obsługiwanych przez 28 księży i skupiających około 20 tys. wiernych. Sytuacja diametralnie się zmieniła  w 1945 r., kiedy większość neounickich parafii znalazła się poza granicami kraju. Z kolei wiernych pozostałych na Podlasiu i wschodniej Lubelszczyźnie władze PRL potraktowały jako groźnych Ukraińców i wysiedliły na Ziemie Zachodnie w ramach Akcji Wisła. W rezultacie na teren państwa polskiego  utrzymała się tylko jednak parafia – parafia św. Nikity Męczennika w Kostomłotach koło Terespola (region Podlasia),która istnieje do dziś. Według danych statystycznych z 2011 r. liczy ona 147 wiernych. Jej  proboszczem jest ks. Zbigniew Nikoniuk. Od 2007 r. parafia podlega jurysdykcji biskupa diecezji siedleckiej.

Polecamy również:

  • Kościół rzymskokatolicki w Polsce - doktryna

    Kościół Rzymskokatolicki (zwany również Kościołem katolickim obrządku łacińskiego bądź Kościołem zachodnim) jest największą pod względem liczby wyznawców częścią Kościoła katolickiego na świecie. Według danych opublikowanych w Annuario Pontificio (roczniku statystycznym Stolicy... Więcej »

  • Kościół greckokatolicki w Polsce - doktryna

    Kościół Greckokatolicki (Kościół bizantyjsko-ukraiński) zaliczany jest do grona katolickich Kościołów wschodnich. Powstał w wyniku unii brzeskiej podpisanej w 1596 r. pomiędzy Stolicą Apostolską i większością prawosławnych władyków na synodzie w Brześciu Litewskim. Więcej »

  • Kościół ormiański w Polsce - doktryna

    Kościół ormiański (armeński) jest jednym z kościołów wschodnich. Legenda głosi, że został założony w 39 r. przez dwóch apostołów –Judę Tadeusza i Bartłomieja. Na podstawie źródeł historycznych uznaje się jednak, że Ormianie przyjęli chrześcijaństwo w IV w. na skutek... Więcej »

  • Kościół polskokatolicki - doktryna

    Kościół Polskokatolicki należy do rodziny Kościołów Starokatolickich Unii Utrechckiej. Wyłonił się z Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego, powstałego w 1897 roku w Stanach Zjednoczonych. Więcej »

  • Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP - doktryna

    Kościół Starokatolicki Mariawitów wyodrębnił się z polskiego Kościoła rzymskokatolickiego w 1906 roku. Powodem tego rozdziału był brak akceptacji ze strony polskich hierarchów oraz papieża dla działalności Zgromadzenia Kapłanów Mariawitów, które powstało wskutek... Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 2 + 2 =
Ostatnio komentowane
nic nie rozumim
• 2025-03-11 20:47:40
dzięki
• 2025-03-10 15:14:41
bardzo to działanie łatwe
• 2025-03-03 13:00:02
Jest nad czym myśleć. PEŁEN POZYTYW.
• 2025-03-02 12:32:53
pozdro mika
• 2025-02-24 20:08:01