Diakonat
Diakonat to pierwszy (najniższy) stopień w hierarchii sakramentu święceń w Kościele rzymskokatolickim. Jest to tzw. stopień służby, gdyż zadaniem diakonów jest udzielanie pomocy i służenie kapłanom – prezbiterom i biskupom. Sam diakon nie jest natomiast kapłanem.
Początki diakonatu sięgają I w. Tradycja chrześcijańska upatruje ich we fragmencie Dziejów Apostolskich, który mówi o ustanowieniu Siedmiu do obsługi stołów (Dz 6). O urzędzie diakona kilkukrotnie w swoich listach wspominał także św. Paweł (Rz 12,7; Flp 1,1; 1 Tm 3, 8-12). Św. Ignacy Antiocheński (zm. 107 r.) pisał natomiast: Niech wszyscy szanują diakonów jak [samego] Jezusa Chrystusa, a także biskupa, który jest obrazem Ojca, i prezbiterów jako Radę Boga i zgromadzenie Apostołów; bez nich nie można mówić o Kościele.
Diakonat został zatem ustanowiony już w początkach chrześcijaństwa. W pewnym momencie jednak jego znaczenie w Kościele Zachodnim zmalało i stał się po prostu przejściowym stanem przed prezbiteriatem. Dopiero Sobór Watykański zadecydował o przywróceniu stałego diakonatu i owo ustalenie wprowadzono w życie w 1967 r. Od tej pory w Kościele rzymskokatolickim mamy do czynienia z diakonatem czasowym/ przejściowym, który stanowi przygotowanie do przyjęcia następnego stopnia święceń (prezbitera) oraz z diakonatem stałym.
Stały diakonat może być udzielany żonatym mężczyznom (za zgodą ich małżonki). Po przyjęciu święceń kandydaci zostają włączeni do stanu duchownego – oznacza to, że w Kościele rzymskokatolickim duchownym może być mężczyzna posiadający rodzinę, przy czym nie pełni on posługi kapłańskiej. Należy przy tym nadmienić, że jeśli kandydat do diakonatu stałego nie jest jeszcze żonaty, to po święceniach nie może on już zawrzeć związku małżeńskiego. Obecnie na świecie posługuje ok. 30 tys. stałych diakonów, ale w Polsce zaledwie dziewięciu.
W polskich diecezjach okresem święceń diakonatu jest przełom kwietnia i maja.
Diakon
Diakon (gr. „sługa”) to duchowny Kościoła rzymskokatolickiego, który nie jest kapłanem, ale pełni wyznaczone mu funkcje administracyjne i duszpasterskie. Diakoni mogą zostać uprawnieni m.in. do udzielania chrztu oraz Komunii świętej, głoszenia Słowa Bożego bądź prowadzenia pogrzebów. Pełnią także rolę asystentów biskupów i prezbiterów w czasie funkcji liturgicznych i różnych celebracji, m.in. asystują przy zawieraniu małżeństwa. Samodzielnie mogą przewodniczyć nabożeństwom i sprawować sakramentalia. Zajmują się także dziełami charytatywnymi Kościoła. Diakon nie może natomiast m.in. słuchać spowiedzi, udzielać namaszczenia chorych czy celebrować Mszy św.
Diakonem mężczyzna staje się na mocy sakramentu święceń czyli przez włożenie rąk przez biskupa i modlitwę konsekracyjną. Jest to obrzęd nazywany ordinatio. Poprzez akt sakramentalny kandydatowi udzielany jest dar Ducha Świętego. Ponadto przy święceniach diakonów przekazuje się im księgę Ewangelii jako symbol posłannictwa głoszenia Dobrej Nowiny.
Diakoni podczas liturgii zamiast ornatu mszalnego noszą dalmatykę albo albę ze stułą przewieszoną przez lewe ramię i spiętą u dołu.