Psychoanaliza to jeden z najważniejszych kierunków w psychologii XX wieku. Teoria ta narodziła się pierwotnie jako metoda terapii, powstała bowiem pod koniec XIX wieku w Wiedniu, kiedy Zygmunt Freud i Josefe Breur leczyli histeryczną pacjentkę (słynną Annę O). Kobieta stwierdziła, że opowiadanie o problemach poprzedzone hipnozą, przyniosło jej ulgę i stopniowo doprowadziło do wyleczenia histerii.
Psychoanaliza narodziła się zatem jako metoda „terapii mówionej” (talking cure), zmierzającej do swoistego katharsis. Opowiadanie pacjenta było poddawane analizie terapeuty, który dokonywał jego interpretacji i odkrywał w nim ukryte sensy. W ten sposób powstało rewolucyjne twierdzenie Freuda mówiące o tym, że ludzka psychika nie jest tożsama ze świadomością, ale że dzieli się na sferę świadomą i nieświadomą.
W nieświadomości, zdaniem Freuda, umiejscowione są mroczne popędy biologiczne, a także treści wyparte ze świadomości, np.: wspomnienia, lęki, impulsy, a także kompleksy. Kompleksy to zepchnięte do podświadomości negatywne wyobrażenia wyniesione najczęściej z dzieciństwa (np. kompleks Edypa, kompleks niższości), które mogą znajdować ujście w snach czy nieświadomych działaniach człowieka,