Julian Ursyn Niemcewicz był aktywnym działaczem stronnictwa patriotycznego, który swoje poglądy wyrażał także poprzez literaturę. „Powrót posła” jest przykładem dzieła zaangażowanego w naprawę kraju.
Dramat został napisany w ogromnym pośpiechu, tak, by zdążyć przed listopadowymi wyborami do sejmików i majowymi obradami nad uchwaleniem konstytucji. Celem autora było wywołanie żywych reakcji opinii publicznej. Premiera w styczniu 1791 roku była głośnym wydarzeniem, komentowanym w następujący sposób przez „Gazetę Narodową i Obcą”: „(...) oklask powszechny i prawie nieprzerwany uwieńczył to dzieło obywatelstwa i dowcipu”. Nie mniej gwałtowe były reakcje opozycji konserwatywnej, która z kolei wyrażała ostry sprzeciw i oburzenie z powodu wyśmiewania takich wartości jak wolność szlachecka i wolna elekcja.
„Powrót posła” to komedia, której tematem są problemy polityczne osiemnastowiecznej Rzeczpospolitej. Jednocześnie pisarzowi przyświecał cel dydaktyczny, który tak określił w dedykacji skierowanej do Marszałka Sejmu Wielkiego Stanisława Małachowskiego:
(…) Wpajać w umysły prawidła zdrowe i uczciwe, zachęcać do cnót publicznych i domowych – było pisma mego celem.
Autor zaprezentował w dramacie