Powrót posła - interpretacja

W ograną intrygę, której osią są starania dwóch konkurentów o rękę jednej panny, zostały wpisane wątki ważne dla ówczesnego społeczeństwa i państwa.

Niemcewicz, w bardzo zręczny sposób, wplótł kwestie polityczno-społeczne w błahą historyjkę o pannie i jej dwóch adoratorach, z których jednemu jest ona przychylna, drugi zaś to lekkoduch czyhający jedynie na jej majątek, ale mający poparcie u rodziców. Mamy ukazane zatem drobne intrygi snute przez podstępnego adoratora, a wszystko zostaje wyjaśnione w szczęśliwym finale.

Postaci kreowane są na zasadzie kontrastu: postępowy Podkomorzy – konserwatywny Starosta, fircyk Szarmancki – odpowiedzialny młodzieniec Walery, dobra matka i żona Podkomorzyna – nowomodna Starościna. Mimo że kreacja postaci jest schematyczna i przez to bohaterowie są jednowymiarowi, jakby „papierowi” , jednak motywem ich działania jest dobro kraju i patriotyzm, a w ich usta włożone są ważne dla ówczesnego kraju kwestie.

„Powrót posła” to pierwsza polska komedia polityczna i zapewne tutaj należy upatrywać jej sukcesu zarówno czytelniczego, jak i teatralnego. W komedii znajdują odbicie nie tylko wydarzenia, jakie miały miejsce podczas Sejmu Czteroletniego, ale także odszukać tu można prawdziwe postaci historyczne. Przykładowo: w postaci Szarmanckiego odnaleźć można cechy Kazimierza Nestora Sapiehy, pod postacią Starosty ukryty jest poseł na Sejm, Suchorzewski lub Junosza Piaskowski, a Szambelan z elegii, wiele ma wspólnego z księciem Józefem Poniatowskim. Z tych powodów „Powrót posła” był ówcześnie odbierany także jako pamflet (utwór ośmieszający przywary ludzkie).