 |
| Portret Friedricha pędzla Gerharda von Kügelgen, 1810-20 |
Biografia
Caspar David Friedrich urodził się w 1774 r., w Greiswaldzie, na Pomorzu. Jego ojciec był z zawodu mydlarzem. Rodzina Friedricha miała głębokie tradycje protestanckie, co wpłynęło na uduchowione widzenie rzeczywistości przez malarza. Pierwszym nauczycielem artysty w dziedzinie rysunku był Johan Gottfried Quistorp.
Friedrich od młodości pozostawał pod wpływem współczesnej filozofii i estetyki romantycznej: pism Herdera, Klopstocka i Hegla. W latach 1794 – 1798 odbył studia w Kopenhadze, następnie zaś rozpoczął naukę w Dreźnie. Tam też osiadł na stałe. Jego twórczość znalazła oficjalne uznanie, ponieważ w 1810 roku został członkiem berlińskiej Akademii, a w 14 lat później profesorem Akademii drezdeńskiej.
Działalność artystyczną zaczął od grafiki, zajmował się głównie sepią, natomiast pierwszy obraz olejny namalował dopiero w 1808 r. – „Krzyż w górach”. Wywołał on poruszenie krytyki i odbiorców, ponieważ zaznaczył się tu zupełnie nowy stosunek do natury postrzeganej jako źródło religijnego przeżycia.
Friedrich ożenił się stosunkowo późno – w 1818 r. – z Christianą Caroliną Bommer, z którą miał troje dzieci. Często odwiedzał Rugię, Sudety, Góry Olbrzymie, ponieważ bardzo lubił górskie pejzaże. Góry nieustannie pojawiały się w jego obrazach, jednak nigdy nie odwiedził Alp. Malarz zmarł w 1840 r. po kilkuletniej chorobie.
Charakterystyka twórczości
Specyfikę twórczości Friedricha najlepiej oddaje jego własne zdanie: „Obrazu nie da się wynaleźć, trzeba go doznać”. Malarstwo to jest naznaczone szczególną emocjonalnością i mistycyzmem. Przyroda, która najczęściej pojawia się u Friedricha, ma znaczenie symboliczne. Stanowi okazję do głębokiej kontemplacji. Mamy tu do czynienia z pejzażami niesłychanie subiektywnymi i nastrojowymi, nasyconymi szczególną melancholią i nostalgią.
Twórczość Friedricha koncentruje się wokół kilku stałych motywów, takich jak góry, morze, las, grób czy ruina. Każdy z tych elementów ma wymiar wybitnie alegoryczny. Morze na przykład obecne jest u Friedricha w różnych odsłonach, czasem jest to spokojny pejzaż przywodzący na myśl bezmiar przestrzeni kontemplacji, czasem zaś groźny żywioł, który staje się przyczyną katastrofy statku zderzającego się z górą lodową, jak w dziele „Nadzieja”. Obrazy te pobudzają zatem do refleksji nad przemijaniem, nieskończonością, metafizyką.
Szczególnego znaczenia nabiera w tej twórczości mgła, jak w słynnym dziele „Wędrowiec przed morzem mgły”. Ponadto często pojawia się tu motyw otwartej bramy prowadzącej na cmentarz lub do małego kościółka, parku lub ogrodu. Cechą rozpoznawczą Friedricha jest z pewnością specyficzne przedstawianie ludzkich postaci. Najczęściej są to osoby odwrócone tyłem do odbiorcy. Człowiek jest tu nie tylko zespolony z naturą, ale również z historią – ważną rolę pełnią gotyckie ruiny, sarkofagi, nagrobki stanowiące rekwizyty przeszłości.
Swoistym znakiem rozpoznawczym tego malarstwa jest też kompozycja obrazu. Jak zaznacza Mieczysław Porębski, mamy tu do czynienia z hiperbolą (projektowaniem przestrzeni na zasadzie krzywizny – zarówno chmur, morza, jak i ziemi czy gór) oraz z parabolą (czyli takim planowaniem całości, w którym główny motyw zostaje wyniesiony ku górze). Kolorystyka obrazów Friedricha jest najczęściej niezwykle czysta i współtworzy wrażenie lekkości. Szczególnie interesują malarza zjawiska świetlne takie, jak zorza wieczorna, tęcza czy poranna mgła.