 |
| Autoportret (1783) |
Biografia
Francisco Goya y Lucientes urodził się w 1746 r. w Hiszpanii, w miejscowości Fuendetodos. Bardzo szybko zrobił karierę nadwornego malarza. Zaczął od projektowania gobelinów dla manufaktury królewskiej, potem znalazł się na dworze, kilka lat później został członkiem Akademii San Fernando, a w 1783 roku stanął na jej czele. Następnie, w 1799 r. Karol IV mianował Goyę głównym malarzem dworu. Okres ten w życiu artysty stanowił pasmo sławy, powodzenia i blichtru. Goya, jako ulubieniec króla, mógł pozwolić sobie na bardzo wiele w przedstawianiu madryckich realiów: łamał tabu obyczajowe i religijne, przekraczał dozwolone granice. Namalował np. dwa słynne obrazy „Maja naga” i „Maja ubrana”, na których najprawdopodobniej uwiecznił księżnę Albę. Już w 1791 r. miał jednak pierwszy atak głuchoty, która w późniejszym okresie zdominowała jego życie.
Po wkroczeniu do Hiszpanii wojsk Napoleona, Goya przyjął francuską Legię Honorową od Józefa Bonaparte. Później jednak Ferdynand VII z rodu Burbonów, który odzyskał tron, przebaczył malarzowi jego zdradę. Wydarzenia zarówno w jego życiu prywatnym (śmierć żony), jak i rządy terroru, krwawej inkwizycji i ostrej cenzury sprawiły, że Goya odsunął się od życia publicznego. Decyzji tej towarzyszył poważny nawrót choroby. Wtedy też malarz pokrył ściany swojego domu słynnymi malowidłami, które stanowiły ekspresję jego wewnętrznych lęków i obsesji.
W 1824 r. dwór hiszpański zgodził się na wyjazd Goyi do Francji. Malarz zmarł w Boredaux, w 1828 r.
 |
| Pielgrzymka do źródła św. Izydora (1821-23) |
Charakterystyka twórczości
Najogólniej można określić malarstwo Goyi jako ekspresjonistyczne. W początkowym stadium twórczości widać u niego inspiracje rokokiem. Świadczą o tym barwy błękitu, żółci i czerwieni oraz wysublimowany erotyzm w obrazach takich, jak np. „Maja naga” i „Maja ubrana”. Jako nadworny malarz Goya specjalizował się w realistycznym portrecie. Charakterystyczne dla tego artysty jest unikanie idealizacji postaci i przedstawianie ich brzydoty. Generalnie można jednak powiedzieć, że malarstwo to jest przesycone atmosferą grozy i lęku czasów, w których żył malarz.
 |
| Gdy rozum śpi, budzą się potwory (1799), z cyklu Kaprysy |
Centralnym cyklem graficznym artysty są „Kaprysy”, w których Goya portretuje kryzysową sytuację swojej epoki: rozpustę, głupotę, niewierność, okrucieństwo inkwizycji, ciemnotę prostego ludu. Najsłynniejszą grafiką z tego cyklu jest dzieło zatytułowane: „Gdy rozum śpi, budzą się potwory”, w których pojawiają się fantastyczne zjawy nocnych zwierząt. Inne ważne cykle to „Sny”, „Okropności wojny”, „Przysłowia” i „Walki byków”. Widać w nich wyraźne akcenty autobiograficzne: obserwację szaleństwa wojny, lęk przed prześladowaniem ze strony inkwizycji, pogrążanie się w świecie głuchoty.
W malarstwie tym można zaobserwować charakterystyczny rysunek postaci, jako tworów zdeformowanych i odpychających. Oprócz bohaterów ludzkich widać tu czarownice, harpie i demony. Obraz świata jest fragmentaryczny. Do głosu dochodzą senne koszmary i wizje. „Przysłowia” stanowią ponadto społeczną satyrę, w której malarz wyszydza wady swojego narodu: głupotę, rozpustę, niesprawiedliwość.
Apogeum dramatycznej wyobraźni artysty stanowią malowidła, którymi Goya pokrywał ściany swojego domu. Najbardziej drastyczne obrazy z tej serii to „Saturn pożerający własne dzieci”, „Sabat czarownic” czy „Olbrzym”. Zdecydowanie najbardziej znanym dziełem Goyi jest jednak „Rozstrzelanie powstańców madryckich” (które wraz z „Powstaniem madryckim” i grafikami „Okropności wojny” jest wyrazem głębokiego patriotyzmu malarza).