Zimna wojna - przebieg, etapy

Za początek Zimnej Wojny, rozumianej jako starcie dwóch wielkich bloków światowych, kierowanych przez Związek Radziecki i Stany Zjednoczone Ameryki, uznaje się już rok 1945, kiedy to wielkie mocarstwa podzieliły pomiędzy siebie strefy wpływów na świecie. Walka o dominację nigdy nie przybrała formy wojny bezpośredniej, głównie ze względu na obecność broni atomowej jako ostatecznego środka zniszczenia. Stąd też różnorakie działania pośrednie, działalność wywiadowcza, dywersyjna i angażowanie się w konflikty lokalne.

Aż do roku 1953 wydawało się, że to ZSRR prowadził w owej walce wpływów. Józef Stalin prawdopodobnie szykował się do wojny bezpośredniej, nie przeszkodziło mu to jednak w osiągnięciu szeregu sukcesów politycznych. Mimo że Plan Marschalla, czyli pomoc ekonomiczna dla Europy doprowadził do prędkiego odbudowania Zachodu, lata 50. to także okres największego wpływu partii lewicowych na świecie. Wydawało się, że  w razie wybuchu wojny wiele państw może szybko zmienić strony i stanąć po stronie ZSRR. Ryzyko wojny „gorącej” zmalało jednak po śmierci Stalina w 1953 roku. Wtedy tez zakończył się trwający od 1950 konflikt w Korei, mogący być zarzewiem kolejnej wojny.

Lata 60. to okres walk o strefę wpływów w Azji i Afryce, prowadzony pomiędzy ZSRR a USA. Stany Zjednoczone zaangażowały się w trwającą aż do 1973  interwencję w Wietnamie, ostatecznie zakończoną propagandową klęską. Ostatecznie jednak najważniejszym wydarzeniem dekady był tzw. kryzys kubański, czyli próba zainstalowania w roku 1968 rakiet balistycznych ZSRR na Kubie. Ostateczne wycofanie się ZSRR z tego zamiaru uratowało świat przed wojną atomową i przyczyniło się do upadku Chruszczowa. Podobnie lata 70. nie przyniosły wielkich zmian w układzie sił na świecie, gdzie główną strefą „gorącej” wojny była Afryka.

Lata 80. to okres załamania się gospodarczego ZSRR, spowodowanego niewydolnością systemu. Sytuację tę wykorzystał prezydent USA Ronald Reagan, prowadząc wielopoziomową kampanię, mająca na celu rozbicie bloku wschodniego. W połączeniu z ryzykownymi reformami Michaiła Gorbaczowa w ZSRR doprowadziło to ostatecznie na przełomie 1989 i 1990 do rozpadu bloku wschodniego i zakończenia Zimnej Wojny zwycięstwem Zachodu. ZSRR przestał istnieć w roku 1991.