Wóz Drzymały, strajk dzieci we Wrześni - historia, przyczyny, skutki

Okres pomiędzy zjednoczeniem Niemiec a wybuchem I wojny światowej (1871 – 1914) to lata najbardziej nasilonej germanizacji i zwalczania polskości na ziemiach zabranych Rzeczpospolitej. W tym to okresie państwo niemieckie wprowadziło szereg ustaw wymierzonych przeciwko Polakom, jak również dopuszczało się licznych szykan i nadużyć w stosunku do nich. W tym też okresie doszło do dwóch słynnych wydarzeń, prób oporu wobec polityki germanizacyjnej, które odbiły się szerokim echem nie tylko w Niemczech, ale i we wszystkich zaborach.

Michał Drzymała był chłopem polskiego pochodzenia, który to w roku 1904 nabył ziemię we wsi Kaisertreu (obecnie Drzymałowo) i chciał postawić na niej mieszkanie. Okazało się to jednak niemożliwe bez stosownego pozwolenia władz, które nie chciały go wydać ze względu na to, że Drzymała był Polakiem. W odpowiedzi na te szykany Drzymała postawił na swoim polu wóz cyrkowy, gdzie zamieszkał, obchodząc w ten sposób przepisy. Urzędnicy pruscy starali się argumentować, że jeżeli wóz pozostanie w miejscu przez 24 godziny, zostanie uznany za budynek mieszkalny przez co Drzymała złamie prawo i wóz zostanie usunięty. Aby tego uniknąć więc Drzymała codziennie przesuwał swój wóz kilka metrów do przodu, przez co cały czas był on traktowany jako „obiekt ruchomy”. Cała sprawa nabrała wielkiego rozgłosu i śledzono ją nie tylko w Niemczech, ale i w innych zaborach, często aktywnie wspierając Drzymałę różnego rodzaju datkami. Ostatecznie, po kilkuletniej walce (do 1910) w różnych sądach zmuszono Drzymałę do usunięcia wozu, gdy zaś uparty rolnik zamieszkał w ziemiance na polub, eksmitowano go z niej pod pozorem naruszenia przepisów bezpieczeństwa. W końcu Drzymała był zmuszony sprzedać swoją działkę i kupić inną, z już wybudowanym domem. Stał się on jednak bohaterem narodowym, a jego przykład stał się symbolem oporu przeciwko polityce władz pruskich.

Do drugiego słynnego wystąpienia doszło w niewielkiej szkole we Wrześni, w roku 1901.  Doszło tam do protestu dzieci, które odmówiły uczenia się na lekcjach religii prowadzonych po niemiecku. Dzieci zostały oczywiście szybko ukarane, jednakże do protestu szybko włączyli się ich rodzice. Władze niemieckie nie zamierzały jednak ustępować w tej sprawie. W wyniku głośnego procesu w roku 1902 (proces gnieźnieński) dorosłe osoby skazano na wyroki więzienia i grzywny. Dzieci poniosły kary cielesne. Protest i późniejszy proces wywarły bardzo negatywne wrażenie na Polakach w zaborze niemieckim i spowodowały zwiększenie oporu przeciw germanizacji.  Doprowadziły one również do napływania różnorakiej pomocy dla dzieci wrzesieńskich i ich rodzin z innych zaborów. Doszło też do kolejnych strajków w różnych szkołach z przewagą dzieci polskich, co spowodowało nawet przejściowy paraliż niemieckiego systemu oświaty na tych terenach.

Zarówno sprawa Drzymały,  jak i ów strajk były wielokrotnie wykorzystywanym argumentem przeciwników germanizacji  i symbolem oporu przeciwko władzom pruskim.