Powstanie wielkopolskie (1848) - przyczyny, przebieg (bitwy), skutki

Na początku lat 40. XIX wieku różnorakie organizacje niepodległościowe starały się zorganizować siatkę spiskową, która miała w założeniu obejmować całe ziemie dawnej Rzeczpospolitej. Jej głównym celem miało być przygotowanie, potem zaś wywołanie jednoczesnego powstania w trzech zaborach jednocześnie. Niestety, nim plany te mogły doczekać się realizacji, pruska policja rozbiła większą część siatki spiskowców w Prusach, zaś w Galicji doszło do serii przedwczesnych i tragicznych w skutkach ruchów, które ostatecznie pogrzebały idee powstania międzyzaborowego (rabacja galicyjska, powstanie krakowskie).

Mimo to pewne przygotowania poczynione w zaborze pruskim nie mogły być tak łatwo zniszczone przez akcję policji i ciągle jeszcze istniał w nim entuzjazm do walki zbrojnej. Miało to mieć wielkie znaczenie w roku 1848, kiedy to państwo pruskie zostało również objęte wrzeniem rewolucyjnym, a w Berlinie wybuchła rewolucja (18-19.03). Jednym z jej ubocznych efektów było wypuszczenie więźniów politycznych, w  tym członków polskich organizacji niepodległościowych z Ludwikiem Mierosławskim i Karolem Libeltem na czele.

20.03. na fali rewolucyjnego uniesienia w Poznaniu doszło do zawiązania Komitetu Narodowego, domagający się szerszej autonomii dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Król pruski wyraził na to wstępną zgodę, chcąc uniknąć kolejnej rewolucji. Sytuację zmieniło jednak przybycie do Poznania Mierosławskiego, który objął dowodzenie nad siłami zbrojnymi Komitetu i uważał, że ustępstwa króla to chwilowy wybieg. Przez następne tygodnie władze pruskie i polskie starały się nawiązać jakieś porozumienie. Generalnie Prusacy zgadzali się na rozszerzenie autonomii Księstwa, jednakże w zamian za jego znaczne uszczuplenie terytorialne i rozwiązanie samoistnie tworzących się oddziałów polskich. 11.04 podpisano ugodę w Jarosławiu, mającą redukować polskie wojsko. Jednakże w drugiej połowie tego samego miesiąca, wobec niechęci Polaków do rozwiązywania własnych sił i prób pacyfikacji podjętych przez wojska pruskie doszło do pierwszych starć zbrojnych.

Siłami polskimi dowodził nadal Ludwik Mierosławski, który początkowo poniósł klęskę pod Książem (29.04), później zaś odniósł dwa zwycięstwa pod Mirosławiem (30.04) i Sokołowem (2.05), oba jednak kosztujące go znaczną część sił i nie przynoszące rozstrzygnięcia. Stopniowo ludność zaczęła tracić entuzjazm do powstania, zaczęto wzywać do ugody z władzami. Ostatecznie wojska pruskie rozproszyły i pokonały wojska powstańcze (ostatni oddział poddał się 17.05), Mierosławski uciekł za granicę, a na Polaków spadły represje. Jednakże z drugiej strony w wyniku Wiosny Ludów powstało też Koło Polskie w parlamencie pruskim, reprezentujące ich interesy.