Józef Cyrankiewicz - biografia, działalność

Józef Cyrankiewicz urodził się 23.04.1911 roku w Tarnowie. Pochodził z dosyć zamożnej rodziny o silnie akcentowanych polskich korzeniach, jego ojciec działał też w ruchu narodowym. Tuż po zdaniu matury dostał się do Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii, później zaś rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, na wydziale prawa. W tym także okresie życia zaczął interesować się ruchem socjalistycznym. W wyniku kontaktów z Wandą Wasilewską poznał środowisko Polskiej Partii Socjalistycznej, do której wstąpił w roku 1931. Dość prędko okazało się, że jest urodzonym liderem i dobrym organizatorem, stąd też prędko piął się w górę po stopniach partyjnej kariery, zostając wkrótce jednym z jej najbardziej rozpoznawalnych członków. Walczył ostro z sanacyjnymi władzami, często siłą pacyfikującymi wystąpienia robotnicze.

Po wybuchu II wojny światowej od razu powrócił do wojska i walczył w artylerii aż do 15.09.1939 roku, kiedy to został wzięty do niewoli. Udało mu się jednak uciec z transportu i zaangażować w działalność polskich organizacji konspiracyjnych. Działał zarówno w strukturach PPS – owskich, jak i ponadpartyjnym ZWZ (Związek Walki Zbrojnej).

W roku 1941 został aresztowany przez Gestapo i po śledztwie wysłany do obozu w Auschwitz.  W obozie nie zaprzestał działalności konspiracyjnej, angażując się w ukryte struktury oporu i stając się jednym z przywódców Grupy Bojowej Oświęcim. Aż do roku 1945 angażował się czynnie w działalność konspiracyjną w obozie. Został wyzwolony z obozu z Mauthausen, gdzie został przeniesiony w ostatnich miesiącach wojny.

Po wyzwoleniu zaangażował się w dzieło odbudowania przedwojennych struktur PPS, wchodząc w skład Rady Naczelnej PPS. Partia ta jednak była coraz bardziej pod kontrolą komunistów. Był również członkiem TRJN. Stopniowo zaczął coraz bardziej współpracować z komunistami, po wyborach w 1947 roku został mianowany premierem, funkcję ta pełnił do 1952 roku. Po krótkiej przerwie w latach 1952 – 1954 ponownie został wybrany na premiera. W czasie wystąpień czerwcowych w Poznaniu w roku 1956 wygłosił słynne zdania : "Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa odrąbie, w interesie klasy robotniczej, w interesie chłopstwa pracującego i inteligencji, w interesie walki o podwyższenie stopy życiowej ludności, w interesie dalszej demokratyzacji naszego życia, w interesie naszej Ojczyzny.".  

Cyrankiewicz został zmuszony do zrzeczenia się stanowiska premiera po kolejnej fali strajków w roku 1970.  Od tego momentu był stopniowo odsuwany od władzy, m.in. od 1972 nie był już posłem. Zaangażował się w różnoraką działalność społeczną.  Zmarł w epoce przemian ustrojowych, ale jeszcze przed upadkiem komunizmu 20.01.1989. Obecnie postać Cyrankiewicza oceniana jest niejednoznacznie. Z jednej strony nie można mu odmówić osobistej odwagi, jaką wykazał w latach międzywojnia i II wojny światowej, z drugiej jednak strony wiadomo też o bezwzględności, z jaką tłumił wystąpienia antykomunistyczne w latach 1956, 1968 i 1970.