Bunt Żeligowskiego - przyczyny, na czym polegał, skutki

Lata 1919 – 1920 to okres ciągłego napięcia w stosunkach pomiędzy władzami Polski i Litwy, które toczyły zażarte dyplomatyczne boje o przynależność państwową Wilna i jego okolic. O ile Litwini rościli sobie prawa historyczne do owego rejonu, miasto było w większej mierze polskie, co powodowało, że trudno było ustalić sprawiedliwy podział. W czasie ofensywy bolszewickiej na Warszawę w sierpniu 1920 roku Wilno zostało zajęte przez Litwinów, nie bez cichego poparcia bolszewików. Wkrótce jednak losy wojny odwróciły się, a armia bolszewicka została odrzucona poza Niemen. Problem Wilna znowu stał się palący.

Marszałek Józef Piłsudski zdawał już sobie wtedy sprawę z fiaska swoich ambitnych planów stworzenia federacji nowych państw, wspólpracujących z Polską. Jako rodowity mieszkaniec Wileńszczyzny nie mógł się on jednak pogodzić z możliwością utraty tych rejonów. Zajęcie ich siłą spowodowałoby jednakże oburzenie opinii międzynarodowej i konflikty z Litwą. Aby obejść te ograniczenia, władze polskie musiały zastosować pewien fortel.

Piłsudski zaangażował do współpracy zaufanego generała polskiego, Lucjana Żeligowskiego, dowódcę 1. Dywizji Litewsko – Białoruskiej. Na polecenie Piłsudskiego Żeligowski przeprowadził niespodziewaną akcję zbrojną. 8.10.1920 roku „zbuntował się” i wraz ze swoim wojskiem zajął tereny Wilna i okolic, wypierając władze litewskie. Litwini byli zmuszeni przenieść swoją stolicę do Kowna. W tym czasie Żeligowski ogłosił powstanie nowego państwa – Litwy  Środkowej, po czym sformował rząd tymczasowy.

Władze Litwy musiały ostatecznie przyjąć do wiadomości owe wydarzenia jako fakt dokonany, chociaż do 1938 nie utrzymywały oficjalnie stosunków dyplomatycznych z Polską.  W podobny sposób posunięcie Żeligowskiego zaakceptowała opinia publiczna państw zachodnich. Ostatecznie do wcielenia Litwy Środkowej do Polski doszło 20.02.1922, zresztą na prośbę władz tej pierwszej. Wilno znalazło się w polskich rękach.