Obóz Auschwitz stał się dla świata symbolem terroru i ludobójstwa. Utworzony został przez Niemców w połowie 1940 r. na przedmieściach Oświęcimia, włączonego przez nazistów do Trzeciej Rzeszy. Szacuje się, że do obozu przywieziono około 1,3 mln osób: 1,1 mln Żydów, około 150 tys. Polaków, około 23 tys. Cyganów, około 15 tys. jeńców radzieckich oraz około 25 tys. osób innej narodowości.
Projekt utworzenia obozu w Oświęcimiu powstał już w 1939 roku. Powodów było kilka - m.in. rosnący ruch oporu czy przepełnione więzienia i istniejące już obozy koncentracyjne. Autor projektu – Oberfuehrer SS Arpad Wigand, na miejsce powstania kolejnego obozu koncentracyjnego wyznaczył Zasole – dzielnicę Oświęcimia, w której istniały koszary po armii polskiej. 27 kwietnia 1940 roku Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler wydał rozkaz założenia obozu.
W maju tego samego roku komendantem obozu został Rudolf Hoess. 20 maja 1940 roku do Auschwitz przywieziono pierwszych 30 więźniów, niemieckich kryminalistów, nadano im numery od 1 do 30. Pierwszy transport dotarł do obozu 14 czerwca 1940 roku, stanowiło go ponad 700 polskich więźniów politycznych oraz kilku polskich Żydów. Ta data jest uznawana za rozpoczęcie działalności oświęcimskiego obozu koncentracyjnego. Na powitanie więźniowie usłyszeli: “Zdrowi i młodzi mają tu prawo żyć trzy miesiące. Wyjście stąd prowadzi przez komin.”
W marcu 1941 roku do Auschwitz przybył Heinrich Himmler i rozkazał rozbudować obóz (tzw. Stammlager – obóz macierzysty) oraz stworzyć we wsi Brzezinka (Birkenau) nowy ośrodek – Auschwitz II, mający stać się miejscem masowej zagłady Żydów. Rok później przywieziono tam kilkanaście tysięcy więźniów, którzy mieli zakończyć swoje życie w komorach gazowych. Z czasem powstał również obóz Auschwitz III, miejsce niewolniczej pracy więźniów.
W 1944 roku po wiadomościach o zbliżającej się Armii Czerwonej, niemieccy żołnierze rozpoczęli mordownie członków tzw. Sonderkommand, którzy wcześniej byli odpowiedzialni za obsługę komór i krematoriów. Chciano pozbyć się świadków. Więźniowie, którzy szybko zorientowali się w całej tej sytuacji, rozpoczęli przygotowania do buntu. Wybuchł on w październiku 1944 roku, była to największa próba walki z hitlerowcami w historii tego obozu.
Pod koniec 1944 roku rozpoczęto likwidację obozu. Rozkaz ostatecznej ewakuacji osadzonych wydano w połowie stycznia 1945 roku. Więźniów wywożono do obozów w głębi Rzeszy. 26 stycznia Auschwitz opuściła większość esesmanów, dzień później obóz został zdobyty przez Armię Czerwoną. Pozostający w nim więźniowie zostali wyzwoleni.