Zaćmienia Księżyca i zaćmienie Słońca - definicja, przyczyny

W sytuacji, kiedy Słońce, Ziemia i Księżyc ustawione są wzdłuż 1 linii występują zaćmienia Słońca i zaćmienia Księżyca. Ma to miejsce wtedy, gdy Księżyc znajduje się w węzłach swojej okołoziemskiej orbity, tzn. przecina się ona z płaszczyzną ekliptyki.

Zaćmienie Słońca powstaje, gdy Księżyc znajduje się pomiędzy Ziemią a Słońcem i przysłania światło słoneczne. Jest ono możliwe dzięki dużej różnicy odległości tych ciał od Ziemi. W rezultacie Słońce i Księżyc widziane z Ziemi mają podobną wielkość kątową, tak jak mrówka widziana z bardzo bliska i słoń jednocześnie oglądany z daleka. Jeśli miejsce obserwacji znajduje się w cieniu Księżyca obserwujemy całkowite zaćmienie Słońca. W tym czasie widoczna jest tylko korona słoneczna.

 

Całkowite zaćmienie Słońca
Całkowite zaćmienie Słońca 1999 we Francji
(autor: Luc Viatour / www.Lucnix.be)

 

Jeśli w czasie zaćmienia Księżyc znajduje się w apogeum (najdalej od Ziemi na swojej eliptycznej orbicie), jego rozmiary kątowe są trochę mniejsze i obserwujemy obrączkowe zaćmienie Słońca, tzn. wokół cienia Księżyca widać obręcz światła słonecznego. Gdy obserwator znajduje się  nie w cieniu, ale w półcieniu Księżyca obserwujemy  częściowe zaćmienie Słońca. W ciągu roku występuje od 2 do 5 zaćmień Słońca. Dotyczą one jednak małego obszaru – w najbardziej sprzyjających warunkach obszar cienia Księżyca na powierzchni Ziemi ma szerokość 250 km, a samo zaćmienie trwa do około 7 minut. W rezultacie w danym regionie Ziemi całkowite zaćmienie Słońca zdarza się raz na 370 lat.

W Polsce ostatnie zaćmienie częściowe Słońca można było obserwować 4 stycznia 2011 roku. Ostatnie całkowite zaćmienie Słońca, widoczne tylko na Suwalszczyźnie, miało miejsce 30 czerwca 1954 roku. Kolejne częściowe zaćmienie Słońca będzie widoczne na obszarze Polski w dniu 20 marca 2015 roku, zaś kolejne całkowite zaćmienie Słońca – w dniu 23 lipca 2093 roku.

 

Zaćmienie Księżyca 
Zaćmienie Księżyca (28.10.2004), źródło: wikimedia.org

 

Zaćmienie Księżyca zachodzi, gdy Ziemia położona jest pomiędzy Słońcem i Księżycem, który znajduje się w cieniu Ziemi. Księżyc jest wtedy w pełni. Kiedy Księżyc w swoim ruchu obiegowym wokół Ziemi w całości znajduje się w obrębie stożka tworzonego przez jej cień, cała powierzchnia Księżyca jest ciemna i mamy do czynienia z całkowitym zaćmieniem Księżyca. Jeżeli tylko część Księżyca znajduje się w obrębie stożka cienia Ziemi, następuje zaćmienie częściowe Księżyca.

Często uważa się, że zaćmienia Księżyca zdarzają się częściej niż zaćmienia Słońca. W rzeczywistości w ciągu roku mogą wystąpić maksymalnie tylko 2 zaćmienia Księżyca, a w niektórych latach nie występuje żadne. Zaćmienia Księżyca widoczne są jednak wszędzie, gdzie Księżyc znajduje się nad horyzontem. Ostatnie całkowite zaćmienie Księżyca nastąpiło w Polsce w dniu 15 czerwca 2011 roku. Jego początek wystąpił jednak przed wschodem Księżyca. Najbliższe całkowite zaćmienie widoczne w całości będzie można obserwować w Polsce 28 września 2015 roku.

Autor: dr Krzysztof Jarzyna z Instytutu Geografii UJK w Kielcach

Polecamy również:

  • Pochodzenie i ewolucja Księżyca

    Wśród teorii tłumaczących pochodzenie ziemskiego Księżyca współcześnie największe uznanie uzyskała teoria wielkiego zderzenia. Zgodnie z tą teorią w początkach istnienia pierwotnej Ziemi (4,53 mld lat temu) uderzyło w nią ciało niebieskie wielkości Marsa, któremu nadano nazwę Thea. Więcej »

  • Ruch Księżyca wokół Ziemi

    Orbita Księżyca w ruchu obiegowym wokół ziemi jest orbitą eliptyczną. Średnia odległość między tymi ciałami wynosi 384,4 tys. km i zmienia się od 363,3 tys. km (perygeum) do 405,5 tys. km (apogeum). Okres obiegu wynosi około 27 dni 7 godzin i 43 minuty. Jest to tzw. miesiąc syderyczny (gwiazdowy), czyli... Więcej »

  • Fazy Księżyca

    Księżyc podobnie jak Ziemia nie jest źródłem promieniowania w zakresie długości fali widzialnej przez człowieka. Światło, które dociera do nas od jego tarczy jest więc odbitym światłem słonecznym. Słońce oświetla tylko połowę powierzchni Księżyca. To jaką część tarczy słonecznej obserwujemy z... Więcej »

  • Wpływ Księżyca na Ziemię

    Najbardziej znanym następstwem wpływu grawitacji Księżyca na Ziemię jest występowania pływów morskich. Pływy to rytmiczne pionowe ruchy wody. Podniesienie się poziomu morza nosi nazwę przypływu morza i przypomina wybrzuszenie wód wszechoceanu. Obserwujemy je zarówno po stronie Ziemi leżącej... Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 2 + 3 =
Ostatnio komentowane
Ciekawe i pomocne
• 2024-12-03 20:41:33
pragnę poinformować iż chodziło mi o schemat obrazkowy lecz to co jest napisane nie j...
• 2024-11-28 16:29:46
ciekawe, oczekiwałem tylko kraj-stolica. miłe zaskoczenie ;)
• 2024-11-20 18:11:07
A jeśli trójkąt równoramienny jest jednocześnie prostokątny to który bok jest domy�...
• 2024-11-17 07:46:27
przegralem nnn do tego artykulu
• 2024-11-16 13:50:26