Przemysł paliwowo-energetyczny obejmuje branże:
- przemysł paliwowy (produkcja paliw oraz olejów i smarów mineralnych w rafineriach ropy naftowej),
- przemysł energetyczny (wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej oraz pary wodnej i gorącej wody – w elektrociepłowniach) do zakładów przemysłowych, instytucji i mieszkań.
Produkcja energii elektrycznej w Polsce wynosiła w 2011 roku 163,5 terawatogodziny (TWh). Krajowa produkcja energii uzupełniona o niewielki import w regionach przygranicznych, gdzie taniej przesłać prąd zza granicy, pokrywa nasze zapotrzebowanie na energię elektryczną. Polska jest eksporterem energii elektrycznej – eksport wynosił w 2011 roku 12 TWh przy imporcie – 6,8 TWh.
Tradycyjnie polski sektor energetyczny jest oparty o paliwa kopalne – węgiel kamienny i węgiel brunatny, których duże zasoby znajdują się na terenie Polski. Łącznie elektrownie cieplne spalające węgiel kamienny i węgiel brunatny odpowiadają za produkcję blisko 90% energii elektrycznej w Polsce (węgiel kamienny – 59%, węgiel brunatny – 33,5%).
Reszta energii elektrycznej pochodzi ze spalania biogazu i biomasy - 4%, gazu ziemnego - 3%, ropy naftowej – 2% oraz z energetyki wodnej i wiatrowej (po ok. 2%).
Największe polskie elektrownie pod względem zainstalowanej mocy to:
- Elektrownia Bełchatów (o mocy elektrycznej 5354 MW), produkuje 20% energii elektrycznej wytwarzanej w Polsce, należy do grupy PGE, opalana węglem brunatnym wydobywanym w leżącej obok Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów;
- Elektrownia Kozienice (o mocy elektrycznej 2880 MW), należy do grupy ENEA, opalana węglem kamiennym;
- Zespół Elektrowni Pątnów-Konin-Adamów (o łącznej mocy elektrycznej 2512 MW), opalane węglem brunatnym wydobywanym w leżących opodal kopalni oraz (od 2012) biomasą;
- Elektrownia Turów (o mocy elektrycznej 1900 MW), należy do grupy PGE, opalana węglem brunatnym wydobywanym w leżącej obok Kopalni Węgla Brunatnego Turów;
- Elektrownia Dolna Odra w Nowym Czarnowie (moc elektryczna 1832 MW), należy do grupy PGE, opalana węglem kamiennym;
- Elektrownia Połaniec (moc elektryczna 1800 MW), należy do francuskiej firmy energetycznej GDF SUEZ, opalana węglem kamiennym w 2013 roku oddano do użytku tzw. Zielony Blok o mocy 205 MW, opalany wyłącznie biomasą pochodzącą ze zrębków drzewnych (80%) i odpadów rolniczych (20%);
- Elektrownia Opole (moc elektryczna 1492 MW), należy do grupy PGE, opalana węglem kamiennym;
- Elektrownia Jaworzno (moc elektryczna 1345 MW), należy do grupy TAURON, opalana węglem kamiennym;
- Elektrownia Siersza (moc elektryczna 813 MW), należy do grupy TAURON, opalana węglem kamiennym;
- Elektrownia Ostrołęka (moc elektryczna 647 MW), należy do grupy ENERGA, opalana węglem kamiennym i biomasą;
- Elektrownia Skawina (moc elektryczna 490 MW), opalana węglem kamiennym;
oraz szereg elektrociepłowni (w których wytwarzane jest głównie ciepło w mniejszym stopniu energia elektryczna), m.in. elektrociepłownie Żerań, Siekierki i Kawęczyn w Warszawie, elektrociepłownia Kraków, elektrociepłownia Kielce, elektrociepłownia Wrocław, czy elektrociepłownia Poznań.
Trwają prace nad budową elektrowni opalanych gazem ziemnym i gazem wytworzonym przez zgazowanie wegla. W 2015 roku ma powstać taka elektrownia w Polsce Północnej (planowana moc 800 MW, inwestor ENERGA i irlandzka firma ESB International), bloki energetyczne lub ciepłownicze opalane gazem planowane są w Stalowej Woli, Skawinie i Włocławku. Istniejące instalacje (o mocy przekraczającej 100 MW) znajdują się w elektrociepłowniach: Lublin-Wrotków, Rzeszów, Zielona Góra i Nowa Sarzyna.
Udział odnawialnych źródeł energii w wytwarzaniu energii elektrycznej jest w Polsce stosunkowo niewielki – ok. 7% (w 2010 roku). Do 2020 roku udział ten powinien wzrosnąć do prawie 20% (zgodnie ze strategią rozwoju energetyki wdrażaną w Unii Europejskiej). Największy udział w zużyciu elektryczności ma spalanie biomasy, następnie zaś energetyka wodna (gł. duże elektrownie wodne) i energetyka wiatrowa.
Wspomniane już instalacje spalające biomasę i biogaz często lokowane są przy istniejących już elektrowniach cieplnych węglowych jako uzupełniające źródło energii. Największą instalacją nie tylko w Polsce, ale też w Europie jest Zielony Blok w Elektrowni Połaniec.
Energetyka wiatrowa rozwija się w Polsce się od początku lat 90. XX wieku. Pierwszy wiatrak w Polsce postawiono istniejącej już Elektrowni Wodnej w Żarnowcu w 1991 roku (obecnie w ramach farmy wiatrowej Lisewo).
Według Urzędu Regulacji Energetyki w połowie roku 2012 w Polsce istniało 619 instalacji wiatrowych (zarówno pojedyncze turbiny, jak i duże farmy wiatrowe) o łącznej mocy prawie 2200 MW. Produkowały one ok. 4,4 TWh energii elektrycznej (2,7% produkcji elektryczności w Polsce). Największą moc (120 MW) ma elektrownia wiatrowa w Margoninie, w województwie wielkopolskim (powstała w 2010 roku, składa się na nią 60 wiatraków).
Zasoby hydroenergetyczne Polski szacowane są na 13,7 TWh rocznie. Obecnie w Polsce produkuje się rocznie około 2 TWh energii elektrycznej w hydroelektrowniach. Stosunkowo niewielkie moce mają w Polsce elektrownie przepływowe, nie spiętrzające wody w rzece; należy do nich np. hydorelektrownia we Wrocławiu na Odrze Południowej o mocy 1,5 MW.
Największą moc mają elektrownie szczytowo-pompowe (właściwie nie wytwarzające dodatkowych ilości elektryczności, a jedynie przechowujące ją). W ciągu nocy, kiedy zapotrzebowanie na energię elektryczna jest mniejsze a wiec i jej cena też jest niższa, pompują one wodę z dolnego do górnego zbiornika wodnego z wykorzystaniem energii z sieci. W ciągu dnia, kiedy zapotrzebowanie na energię wzrasta, wytwarzają elektryczność spuszczając wodę przez turbiny do zbiornika dolnego, dostarczając energie elektryczną do sieci w momencie, gdy zapotrzebowanie na nią jest największe, a wiec po wyższej cenie.
Największą elektrownią szczytowo-pompowa w Polsce i jednocześnie największą hydroelektrownia jest Elektrownia Wodna Żarnowiec, zlokalizowana nad Jeziorem Żarnowieckim w województwie pomorskim, o mocy 716 MW. Duże elektrownie szczytowo-pompowe to również: elektrownia Porąbka-Żar na południu Polski (zbiornik dolny – sztuczne Jezioro Międzybrodzkie, zbiornik górny na Górze Żar), o mocy 500 MW i elektrownia Żydowo na południe od Koszalina, o mocy 156 MW.
Inne duże elektrownie wodne w Polsce to:
- Elektrownia Wodna we Włocławku na Wiśle (w wyniku wybudowania elektrowni powstał zbiornik zaporowy – Jezioro Włocławskie, ma ona moc 160 MW (największa elektrownia przepływowa - zaporowa),
- zespół Elektrowni Wodnych Solina-Myczkowce, na Sanie, o mocy 200 MW (elektrownia szczytowo-pompowa na zaporze zamykającej Jez. Solińskie) i ok. 8 MW (poniżej zbiornika wyrównawczego w Myczkowcach, elektrownia przepływowa),
- elektrownia Dychów na Bobrze, o mocy 79 MW,
- elektrownia Rożnów na Dunajcu, o mocy 50 MW
- elektrownia Czorsztyn-Niedzica-Sromowce Wyżne też na Dunajcu (elektrownia szczytowo-pompowa w Niedzicy i elektrownia przepływowa w Sromowcach Wyżnych), o mocy 92 MW,
- elektrownia przepływowa w Porąbce na Sole (zbiornik jest jednocześnie zbiornikiem dolny elektrowni szczytowo-pompowej Porąbka-Żar), o mocy 6 MW.
Energia geotermalna i słoneczna nie są na razie wykorzystywane w Polsce do produkcji elektryczności (gł. do ogrzewania wody). W 2013 roku działało w Polsce 7 ciepłowniczych zakładów geotermalnych, o mocy od kilku do kilkunastu MJ/sek. (milionów dżuli na sekundę) – m.in. w Pyrzycach, Uniejowie oraz Bańskiej Niżnej. Energia słoneczna wykorzystywana jest obecnie w Polsce głównie przez instalacje kolektorów słonecznych ogrzewających powietrze lub wodę. Baterie słoneczne wykorzystujące promieniowanie słoneczne do produkcji energii elektrycznej wykorzystuje się tylko w instalacjach małych mocy, zasilających obiekty oddalone od sieci elektroenergetycznych, np. znaki drogowe, lampy oświetleniowe).
W Polsce nie ma elektrowni jądrowej. W latach 80.tych XX wieku rozpoczęto budowę elektrowni jądrowej w Żarnowcu na północy Polski; zarzucono jednak budowę pod naciskiem społecznym po awarii w Czarnobylu. Obecnie planuje się budowę elektrowni jądrowej w północnej Polsce o mocy ponad 1500 MW. Pierwsze bloki energetyczne mają powstać najwcześniej w połowie przyszłej dekady.
Do największych zakładów przemysłu rafineryjnego w Polsce należą:
- kombinat rafineryjno-petrochemiczny w Płocku (główny zakład Polskiego Koncernu Naftowego Orlen – poza 3 rafineriami w Polsce firma posiada też 2 rafinerie w Czechach i 1 rafinerię na Litwie, jest też sprzedawcą swoich produktów na własnej sieci stacji paliwowych),
- rafineria gdańska, należacz do grupy Lotos S.A.,
- rafineria w Trzebini, należąca do PKN Orlen,
- rafineria Czechowice-Dziedzice, należąca do grupy Lotos S.A.,
- rafineria Jedlicze, należąca do PKN Orlen,
- rafinerie Glimar w Gorlicach, należąca do grupy Lotos S.A.,
- rafineria Jasło, należąca do grupy Lotos S.A. (do grupy Lotos należy też firma Petrobaltic wydobywająca ropę naftową i gaz ziemny z dna Bałtyku).
Rafinerie Jedlicze, Gorlice i Jasło leżą blisko wyczerpanych już niemalże karpackich złóż ropy naftowej, rafinerie Czechowice-Dziedzice na blisko rynku zbytu, jakim jest Górny Śląsk, zaś położenie rafinerii gdańskiej i płockiej wynika z bliskości szlaków dopływu surowca (blisko naftociągu Przyjaźń w przypadku rafinerii płockiej i portu w przypadku rafinerii gdańskiej).
Krajowe zakłady rafineryjne wyprodukowały w 2011 roku >3,9 mln ton benzyn silnikowych i >10,6 tys. olejów napędowych.