Tkanka okrywająca stanowi zewnętrzną powłokę rośliny. Jej funkcją jest ochrona przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych oraz nadmierną utratą wody.
Tkankę okrywającą dzielmy na:
1. pierwotną (skórkę)– występującą u roślin zielnych oraz w młodych organach roślin wieloletnich, możemy podzielić ją na:
• epidermę – pokrywającą części nadziemne rośliny (liść i łodygę)
• ryzodermę – pokrywającą korzeń
2. wtórna (korek) – występującą u roślin wieloletnich (nagonasiennych, drzewiastych dwuliściennych) zarówno na nadziemnych i podziemnych organach (łodyga, korzeń) wykazujących wtórny przyrost na grubość
Pierowtna tkanka okrywająca
Epiderma, czyli skórka nadziemnych organów składa się z pojedynczej warstwy żywych ściśle do siebie przylegających komórek najczęściej pozbawionych chloroplastów. Zewnętrzne ściany komórkowe epidermy są pogrubione i adkrustowane kutykulą – powłoką zbudowaną z kutyny (będąca mieszaniną wyższych kwasów tłuszczowych) i wosków roślinnych. Funkcją kutykuli jest ochrona przed nadmiernych parowaniem i wnikaniem drobnoustrojów.
Kutykula utrudnia gromadzenie wody na powierzchni pędu/ FlickrLickr (10.07.2004)/commons.wikimedia.org |
W epidermie znajdują się aparaty szparkowe, za pomocą których roślina kontroluje wymianę gazową (CO2 i O2) i transpirację (parowanie wody). Aparaty szparkowe zbudowane są ze szparki (otworu) otoczonej dwoma najczęściej fasolowatymi komórkami szparkowymi. Gdy komórki szparkowe są w stanie uwodnienia (turgoru) oddalają się od siebie (wyginają się lub rozsuwają) w wyniku czego szparka otwiera się. Do przestworów międzykomórkowych, a następnie komórek i chloroplastów przenika wówczas dwutlenek węgla. W odwrotnym kierunku przedostaje się woda (w postaci pary) i tlen, który jest produktem fotosyntezy.
Aparat szparkowy na liściu pomiodora |
Wytwory skórki:
1. włoski – to twory jedno- lub wielokomórkowe, które w zależności od pełnionych funkcji dzielimy na:
• włoski kutnerowe – tworzą gęstą, wełniastą powłokę zwaną kutnerem ograniczającą parowanie oraz chroniącą rośliny przed gwałtownymi zmianami temperatury, nadmiernym naświetleniem i przegrzaniem Występują m.in. u roślin górskich takich jak szarotka alpejska, dziewanna i sępolia.
Szarotka alpejska pokryta filcowatym kutnerem/Baccus (02.08.2004)/ commons.wikimedia.org |
• włoski czepne – umożliwiają niektórym roślinom (chmiel, przytulia czepna) owijanie się wokół podpór.
• włoski parzące – pełnią funkcje obronne, występują m.in. u pokrzywy
Włoski parzące pokrzywy/Frank Vincentz (04.08.2007)/ commons.wikimedia.org |
• włoski wydzielnicze (gruczołowe) – produkują olejki eteryczne (zapachowe) np. u pelargonii, mięty) lub enzymy trawienne u roślin owadożernych (np. u rosiczki)
2. kolce – są to ostre, sztywne wytwory skórki i leżącej pod nią tkanki miękiszowej. Występują przede wszystkim na łodygach, pełnią funkcję obronną (odstraszają roślinożerców).
Kolce na łodydze róży/FlickrLickr (16.10.2005)/ commons.wikimedia.org |
Ryzoderma (epiblema), czyli skórka korzenia składa się pojedynczej warstwy żywych cienkościennych komórek ściśle do siebie przylegających. Ryzoderma pozbawiona jest aparatów szparkowych i kutykuli. Jej funkcją jest pobieranie z gleby wody i soli mineralnych. Aby zwiększyć powierzchnię chłonną korzenia epiblema wytwarza liczne długie wyrostki – włośniki.
Włośniki (h) na skórce korzenia |
Wtórna tkanka okrywajca
Korek (fellem) jest wtórną tkanka okrywającą zastępującą skórkę w organach wykazujących wtórny przyrost na grubość. Korek jest wytworem fellogenu (tkanki korkotwórczej), odkładanym po jego zewnętrznej stronie. Zbudowany jest z licznych warstw martwych, zgrubiałych, wypełnionych powietrzem komórek, których ściany wysycone są suberyną. Komórki korka nie przepuszczają powietrza i pary wodnej. Łączność rośliny ze środowiskiem zapewniają przetchlinki – miejsca, w których komórki korka są luźniej ułożone (nie przylegają ściśle do siebie). Wytworem fellogenu jest też felloderma – cieńsza od fellemu warstwa żywych komórek miękiszowych odkładanych do wnętrza organu. Fellem, fellogen i felloderma tworzą łącznie perydermę (korkowicę).