W związku z tym, że istotą samorządu terytorialnego jest decentralizacja władzy w kraju i przesunięcie jej bliżej obywateli, dla jej realizacji zdecydowano się na określony ustrój samorządu terytorialnego – dzięki organom i sposobie działania poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego każdy obywatel ma możliwość uczestniczenia we władzy, a jednocześnie zachowana jest celowość i skuteczność (choć bywa ona zróżnicowania) funkcjonowania poszczególnych przykładów jednostek samorządu terytorialnego.
Warto wiedzieć, że reforma administracyjna kraju weszła w życie w 1999 r. – wprowadziła ona trójszczeblowy podział terytorialny (poprzez wprowadzenie powiatów), a także ustaliła kompetencje poszczególnych rodzajów jednostek samorządu terytorialnego.
Istotnym ustaleniem dla rozwoju samorządu terytorialnego był podział sfery administracyjnej kraju na trzy części odnoszące się podziału terytorium kraju:
1. Samorząd lokalny w postaci gmin i powiatów, których celem jest zaspokajanie potrzeb danej społeczności.
2. Samorząd o charakterze regionalnym w postaci województw, które zadaniem jest realizowanie szerszych – regionalnych strategii rozwoju kraju.
3. Działanie administracji rządowej w poszczególnych województwach poprzez wojewodę i urząd wojewódzki, której celem jest wdrażanie polityk ogólnopaństwowych za pośrednictwem działania jednostek samorządu terytorialnego.
Ustrój samorządu terytorialnego jest ogólnie opisany w Konstytucji RP, szczegółowe regulacje można jednak znaleźć w ustawach: o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym, o samorządzie wojewódzkim oraz o administracji rządowej w województwie.