Naukowcy toczą spory jak doszło do powstania partii politycznych. Największą popularnością cieszy się pogląd Maxa Webera jakoby partie narodziły się na drodze ewolucji i przekształceń. Partie polityczne wyodrębniły się z wcześniejszych form organizacji różnego rodzaju stronnictw, wspólnot politycznych. Przeszły swoisty proces rozwoju – zaczynając od koterii arystokratycznych aż po partię polityczną w dzisiejszym tego słowa znaczeniu.
Koteria jest najprostszą formą zorganizowania ludzi o podobnych poglądach politycznych. Ta forma ugrupowania cieszyła się popularnością w XVII i XVIII wieku. Na czele koterii stali przedstawiciele możnych rodów, którzy grupowali wokół siebie klientelę polityczną. Najważniejszym zadaniem koterii było przechwycenie władzy, nie zaś realizacja programu politycznego, zazwyczaj mającego bardzo ogólny charakter. Na terytorium Polski jedną z najsłynniejszych koterii była tzw. Familia pod przewodnictwem rodu Czartoryskich.
Trochę później, bo w II połowie XVIII wieku zaczęły funkcjonować z kolei kluby polityczne – działały z powodzeniem także w XIX wieku. W odróżnieniu od koterii klub posiadał już jasno określony program polityczny i swoich przywódców, lecz za to nie tworzył rozbudowanych struktur terytorialnych, ograniczał się raczej do małych obszarów, centralne miejsce klubu zajmowali deputowani będący członkami parlamentu. Klub polityczny tworzyła grupa osób skupionych wokół jednego programu politycznego, której zadaniem było zdobycie władzy i zrealizowanie swojego manifestu. Tego typu organizacją byli m.in. jakobini i żyrondyści podczas Wielkiej rewolucji Francuskiej a także Polskie Stronnictwo Patriotyczne działające podczas obrad Sejmu Czteroletniego.
XIX wiek przyniósł jeszcze jeden typ ugrupowania politycznego, mowa o partii masowej, czyli organizowane o określonym programie, które skupione są na zdobyciu jak największej liczby członków. Mogły zaistnieć dzięki rozpowszechnieniu się procesu demokratyzacji prawa wyborczego.
Chęć zwerbowania dużej liczby zwolenników wpływa na to, iż program partii masowej jest z reguły dosyć ogólny i uniwersalny, bowiem tylko wówczas ma szansę przypaść do gustu tak dużej grupie osób. Partie masowe mają zwartą i mocno rozbudowaną strukturę, zarówno centralną jak i lokalną. Przeważnie partie tego typu zabiegają o zdobycie poparcia jednej konkretnej grupy odbiorców czy środowiska społecznego, np. robotników. Werbując swoich członków często odwoływano się do agitacji politycznej bądź propagandy, starano się oddziaływać na potencjalnych odbiorców na wiele sposobów, nie ograniczając się do prowadzenia swojej kampanii wyłącznie podczas wyborów, ale permanentnie. Partie masowe przeważnie opierały się na konkretnej ideologii czy doktrynie, która tworzyła jej podstawę programową.
Natomiast, jeśliby chcieć skupić się na kolejnym stadium rozwoju ugrupowań politycznych, należy przytoczyć informacje o partii wyborczej. Jest to współczesna forma organizacji politycznej, która za cel nadrzędny stawia sobie zwycięstwo w wyborach. Najaktywniej funkcjonują te partie w czasie kampanii wyborczych. Programy prezentowane przez partie wyborcze wyzbywają się podążania zgodnie z daną ideologią – elementy radykalne z reguły są niwelowane, tworząc swoja kampanię liderzy partii strategię budują wokół umiarkowanych poglądów i postulatów, bowiem tylko takie mogą zjednać największą liczbę wyborców.