Komisja śledcza jest pewną odmianą komisji działających w sejmie, która została powołana do zbadania danej sprawy. Warto zaznaczyć, że została ona wprowadzona do praktyki polskiej dopiero w 1999 r. Przepisy dotyczące komisji śledczych są zawarte w regulaminie Sejmu, w rozdziale 11a (przepisy od 136a do 136i.). Istnieje także ustawa z dnia 21 stycznia 1999 o sejmowej komisji śledczej, która w szczegółowy sposób reguluje działania komisji.
Ważną informacją jest to, że prowadzenie danej sprawy przez inny organ władzy publicznej nie wywołuje konieczności zakończenia postępowania przed komisją – nie ma przeszkód by oba postepowania biegły równolegle.
Utworzenie komisji śledczej następuje na mocy uchwały, której projekt może wnieść Prezydium Sejmu lub grupa przynajmniej 46 posłów. Ważnym elementem projektu uchwały jest wskazanie celu jej działania. Na mocy uchwały powołuje się komisję której skład powinien dobrze odzwierciedlać skład Sejmu.
Celem działania komisji śledczych jest – jak wspomniano – wyjaśnienie danej sprawy. W związku z tym komisja może powoływać świadków, którzy mają obowiązek złożenia zeznania. W przypadku konieczności uzyskania wyjaśnień i dokumentów od np. organów władzy państwowej – organy te mają obowiązek złożenia pisemnych wyjaśnień, a także przedstawienia żądanych dokumentów.
Komisja realizuje swoje funkcje również we współpracy z Prokuratorem Generalnym.
Warto wiedzieć, że prace komisji są kierowane przez jej prezydium – reprezentantem zewnętrznym komisji śledczej jest jej przewodniczący, ewentualnie jego zastępca.
W przypadku jeśli postępowanie komisji śledczej doprowadzi do uzasadnienia postawienia zarzutów określonym osobom w sprawie zawinionego naruszenia ustaw lub Konstytucji (w związku i w zakresie ze swoim urzędem lub stanowiskiem), komisja występuje z wnioskiem o pociągnięcie danych osób do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.
Komisje śledcze sporządzają sprawozdanie ze swojej działalności, które przekazują Marszałkowi Sejmu.
Komisja śledcza – przykłady
Od roku 1999 w polskim Sejmie funkcjonowała dość znaczna ilość komisji śledczych. Pierwszą z nich była komisja powstała w celu zbadania tzw. afery Olina. Inne komisje to m.in.: komisje śledcze w sprawie PKN Orlen, w sprawie afery Rywina, w sprawie prywatyzacji PZU, do zbadania okoliczności tragicznej śmierci byłej posłanki Barbary Blidy.