Demokracja współczesna – geneza
Za początki kształtowania się współczesnych demokracji z reguły uznaje się moment zwycięstwa rewolucji burżuazyjnych w Anglii (XVII w.) oraz we Francji (XVIII w.). Rewolucja angielska było wydarzeniem o tyle istotnym, że zapewniła parlamentowi znaczny zakres kompetencji do reprezentowania społeczeństwa. Wiek XVII i XVIII to również czasy wytworzenia się i rozwoju filozofii oświeceniowej. Myśliciele tej epoki sformułowali kilka poglądów będących fundamentem demokracji, wśród takich można wskazać na zasadę trójpodziału władzy Monteskiusza oraz zasadę suwerenności ludu zaproponowaną przez Jana Jakuba Rousseau.
Kolejnymi przełomowymi momentami w narodzinach współczesnej demokracji były, także już wspominane, uchwalenie konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej w 1787 roku oraz wydarzenia Wielkiej Rewolucji Francuskiej, która przyczyniła się do rozpropagowania zasad równości, wolności i braterstwa, a także idei zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, takich jak zapewnienie obywatelom podstawowych praw i wolności, np. wolności słowa i sumienia. Kolejnym krokiem w stronę demokracji współczesnej było wytworzenie się partii politycznych w kształcie podobnym do dzisiejszego i umasowienie ich – zjawisko to obserwujemy w XIX wieku.
Wszystkie wyżej wspomniane czynniki stały się fundamentem pod budowę demokracji nowego typu, przyczyniły się do znacznego wzrostu liczby obywateli uprawnionych do głosowania (było to rezultatem w pierwszej kolejności zniesienia cenzusu majątkowego, w drugiej mierze przyznania praw politycznych kobietom), a co za tym idzie większego udziału narodu w sprawowaniu władzy.
Współczesna demokracja ostatecznie ukształtowała się w XX wieku.
Demokracja współczesna – cechy
Demokracja współczesna charakteryzuje się formalnym i realnym przestrzeganiem pewnych zasad i wartości – oprócz tych o proweniencji klasycznej (przestrzeganie praw człowieka, rządy prawa, możliwość wybory władzy w wolnych wyborach, wolność słowa, myśli i stowarzyszeń, prawo ubiegania się o stanowiska państwowe) znajdujemy szereg o rodowodzie późniejszym, takich jak suwerenność narodu czy reprezentacja polityczna.
Można zatem stwierdzić, iż współczesne demokracje w głównej mierze kierują się następującymi zasadami: wspomniane już zasada suwerenności narodu i reprezentacji, zasada podziału władzy, zasada poszanowania praw mniejszości, zasada państwa prawa i konstytucjonalizmu, a także zasada pluralizmu.
Charakterystyczne jest, iż obecnie dominują formy demokracji pośredniej, wynika to z braku zapewnienia bezpośredniego udziału w sprawowaniu władzy ogółowi obywateli, bowiem ich liczba przekracza możliwości zgromadzenia ich w jednym miejscu i zapewnienia prawa wypowiedzi i głosowania wszystkim w tym samym czasie. W związku z tym poczesne miejsce w dzisiejszych demokracjach zajmuje kolejna z zasad – idea reprezentacji (obywatele przekazują swoją władzę w ręce wybranych przez nich przedstawicieli).
Warto ponadto wspomnieć, iż znaczną uwagę zwraca się również na pluralizm polityczny, dzięki któremu społeczeństwo ma możliwość wyboru reprezentantów spośród wielu partii i organizacji politycznych, ma większe szanse znalezienia ludzi, którzy będą wyznawali podobne poglądy. Wreszcie na czoło idei charakteryzujących współczesne demokracje wybija się także kwestia zapewnienia i poszanowania praw mniejszości, które we wcześniejszych wiekach nie była praktycznie dopuszczana lub była marginalizowana.
Jak zatem widać obecnie w demokratycznych systemach demokratycznych akcent kładzie się na inne zasady, choć ogólnie pojmowanie istoty demokracji nie zmieniło się.