Zasadniczo skutki bezrobocia możemy podzielić na trzy kategorie:
1. psychospołeczne
2. ekonomiczne
3. polityczne.
Każdy z tych typów posiada ponadto dwa rodzaje skutków: pozytywne (które obserwujemy w przypadku bezrobocia frykcyjnego, krótkotrwałego) oraz negatywne (występujące przy długotrwałym braku pracy). Zaznaczyć należy, iż negatywne skutki bezrobocia znacznie dominują nad pozytywnymi.
1. Psychospołeczne skutki bezrobocia
Do pozytywnych rezultatów psychospołecznych bezrobocia można zaliczyć:
- mobilizacja do zdobywania wyższych kwalifikacji i rozwoju zawodowego, ponieważ dzięki nim będzie możliwa skuteczniejsza konkurencja na rynku pracy; staranniejsze wybieranie wykonywanego zawodu z uwzględnieniem sytuacji na rynku pracy,
- wzmaga szacunek do pracy oraz wzmacnia dyscyplinę pracy (przykładowo ogranicza liczbę nieobecności w pracy),
- zmniejsza patologiczne formy chwiejności i nietrwałości pracowników, np. częste zmienianie pracy.
Negatywne psychospołeczne skutki bezrobocia:
- rozgoryczenie wywołane długim czasem pozostawania bez pracy, poczucie nieprzydatności społecznej, uczucie frustracji wywołanej niemocą, która może przerodzić się w agresję bądź apatię i stany depresyjne,
- obniżone poczucie własnej wartości, dyskomfort psychiczny,
- długotrwałe poczucie rozgoryczenia i frustracji znacznie obniża kondycję psychiczną bezrobotnych, częściej występować może u tych osób załamanie nerwowe, depresja, apatia, myśli samobójcze, co z kolei przyczynia się do skrócenia długości życia,
- popadanie w różnego typu uzależnienia, np. alkoholizm, narkomania, palenie papierosów,
- zwiększone ryzyko wystąpienia patologii społecznych, takich jak stosowanie przemocy czy działalność przestępcza. Długotrwałe bycie bezrobotnym często popycha ludzi do sięgnięcia po łatwiejsze metody zarobienia pieniędzy, np. kradzieże, nielegalny handel. Z drugiej strony rodzi również patologie społeczne, m.in. akty agresji – długotrwale pozbawiony pracy żywiciel rodziny może zacząć rozładowywać własną frustrację poprzez stosowanie przemocy domowej.
2. Ekonomiczne skutki bezrobocia
a) pozytywne
- zmniejszenie się bezrobocia ukrytego, co znajduje odzwierciedlenie w zwiększeniu efektywności i wydajności pracy;
- możliwość prowadzenia dobrej polityki kadrowej i racjonalnego kształtowania struktury zatrudnienia,
- lepsze dostosowanie systemu edukacyjnego do rynku pracy i do sytuacji ekonomicznej,
b) negatywne
- obniżenie materialnego poziomu życia bądź nawet pozbawienie środków materialnych do życia, niemożność osiągnięcia minimum egzystencjalnego (popadnięcie w ubóstwo),
- tzw. drenaż mózgów, czyli zjawisko opuszczania ojczystego kraju przez ludzi dobrze wykształconych, którzy nie są w stanie zdobyć godnego i odpowiadającego ich kwalifikacjom oraz ambicjom zatrudnienia; w wyniku wyjazdu takich osób państwo traci potencjał naukowy i ekonomiczny, a także ponosi straty finansowe, ponieważ to państwo najczęściej ponosi koszty edukacji tych osób, ale nie przynosi mu to zysków finansowych, gdyż osoby te przynoszą dochód krajom, do których wyemigrowały,
- zwiększenie nakładów finansowych państwa na zwalczanie zjawiska bezrobocia, m.in. na zasiłki, świadczenia socjalne, urzędy pracy, szkolenia itd.,
- niewykorzystanie potencjału pracowniczego,
- obniżenie się poziomu wzrostu gospodarczego, spowolnienie tempa rozwoju ekonomicznego, obniżenie poziomu PNB (produkt narodowy brutto) – występuje tzw. luka PNB,
- pracodawcy w mniejszym stopniu szanują i dbają o swoich pracowników, gdyż każda osoba zatrudniona z łatwością może być zastąpiona przez szereg innych, czekających na zwolnienie się stanowisk.
3. Polityczne skutki bezrobocia
Zjawisko długo utrzymującego się w jakimś kraju wysokiego poziomu bezrobocia, będące jednym z immanentnych problemów państwowych, może nieść ze sobą pewne następstwa polityczne.
Jako że osoby bezrobotne narażone są na większy dyskomfort psychiczny i brak możliwości zaspokojenia minimalnych potrzeb, skłonne są one do bardziej krytycznego podejścia do władz państwowych, wynikającego m.in. z zaburzonego poczucia bezpieczeństwa, które w ocenie społeczeństwa powinno być zapewnione przez instytucje państwowe. Rodzi to niechęć do przedstawicieli władzy czy nawet samej instytucji państwa – osoby bezrobotne mogą mieć negatywny stosunek do określonych partii politycznych, przedstawicieli władz lokalnych lub centralnych, różnego rodzaju instytucji.
Swojemu niezadowoleniu z sytuacji społeczno-ekonomiczno-politycznej bezrobotni dają wyraz podczas wyborów, zatem realnie wpływają na zmianę układu politycznego w kraju. Ponadto zbytnie nagromadzenie frustracji może zaowocować skrajnymi formami działania, takimi jak strajki uliczne, rozruchy, demonstracje, które destabilizują sytuację polityczną w państwie. Drugą możliwością jest zupełne wycofanie się tych obywateli z życia politycznego.