Analfabetyzm - definicja, charakterystyka
Analfabetyzm (gr. nieznający liter) – najogólniej można określić jako brak umiejętności pisania, czytania i obliczania podstawowych działań matematycznych, występujący u osób już dorosłych (powyżej 15. roku życia). Osoby te nazywane są „analfabetami”, zaś proces niwelujący te braki określany jest jako alfabetyzacja.
W literaturze przedmioty rozróżnionych zostało kilka stopni analfabetyzmu:
- zupełny (całkowity brak umiejętności pisania i czytania),
- częściowy/półanalfabetyzm (braku umiejętności pisania przy posiadaniu zdolności czytania),
- wtórny (utrata posiadanej wcześniej umiejętności czytania i pisania)
- funkcjonalny (brak umiejętności posługiwania się słowem pisanym, mimo podsiadania zdolności pisania i czytania).
Alfabetyzacja analfabetyzmu zupełnego polega najczęściej na zapewnieniu i rozwinięciu podstawowej edukacji (możliwe do spełnienia, jedynym warunkiem jest zapewnienie środków finansowych na rozwój systemu edukacji). Najtrudniejszym do zniwelowania jest analfabetyzm wtórny i funkcjonalny, jest to bowiem długi proces, wymagający kampanii ogólnospołecznych zachęcających do i propagujących czytanie i pisanie.
Jeszcze w połowie XX w. analfabetami było ok. 44,3%, dorosłej ludności świata, w 1970 r. wynik ten zmniejszył się do 34,2% zaś 1990 - do 26,5%. Współcześnie szacuje się, że populacja analfabetów w Europie wynosi 3%, w Ameryce Pd. - 15%, w Azji - 33%, zaś w Afryce - 50%.
W 1914 r. na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim analfabetyzm kształtował się na poziomie 57%, 40% w Galicji i 5% w zaborze pruskim. Według statystyk w Polsce w 1921 r. było 33,1% analfabetów, w 1931 - 23,1%, w 1960 - 2,7%, w 1978 - 1,2%.
Analfabetyzm - zwalczanie
Walkę z analfabetyzmem na szeroką skalę rozpoczęto w Polsce już przed II wojna światową, jednak największa planowana akcja przeprowadzona została w latach 1949-52. Wówczas ogłoszona została ustawa, która wprowadziła obowiązek bezpłatnej nauki dla analfabetów i półanalfabetów od 14 do 50 roku życia. Obowiązek obejmował także osoby odbywające służbę wojskową.