Definicja
Tragedia, która w języku greckim znaczy tyle, co „kozłośpiew”, według definicji „Słownika terminów literackich” jest:
(...) gatunkiem dramatu obejmującym utwory, w których ośrodkiem i motorem akcji jest nieprzezwyciężalny konflikt między dążeniami wybitnej jednostki, a siłami wyższymi: losem, prawami historii, interesem społecznym, normą moralną itp. prowadzący nieubłaganie do jej klęski.
Strukturalne wyznaczniki gatunku
Tragedia składa się z kilku części. Pierwszą z nich jest prolog, czyli część wstępna, w której widzowie zostają powiadomieni, o czym będzie przedstawienie. Następny element struktury to parodos (pieśń towarzysząca wejściu chóru na orchestrę). Rozwój akcji polega na przeplataniu się epeisodionów (scen dialogowych i monologowych) ze stasimonami (pieśniami chóru). Zakończeniem tragedii jest zaś exodos, czyli pieśń towarzysząca zejściu chóru z orchestry.
Rola chóru
Charakterystycznym wyznacznikiem tragedii jest istnienie chóru posiadającego swojego przewodnika, czyli koryfeusza, inicjującego akcję. Chór spełniał funkcję narratora, komentował i oceniał wydarzenia. Ponadto wprowadzał on do tragedii elementy liryczne, jak również sam mógł stawać się uczestnikiem akcji.
 |
|
Maska tragiczna i komiczna na mozaice rzymskiej |
Najważniejsze zasady estetyczne
Tragedia była poddana konieczności przestrzegania pewnych estetycznych reguł. Pierwszą z nich była zasada decorum, jedności treści i formy, polegająca na tym, że styl wypowiedzi miał być dopasowany do gatunku oraz tematyki dzieła. Wyznaczała ona również odpowiedni (patetyczny) styl tragedii. Istotną regułą była zasada mimesis, polegająca na dążeniu do odtworzenia rzeczywistości zewnętrznej w dziele. W wypadku dramatu narzędziami odzwierciedlenia świata były przede wszystkim dialogi i monologi. Konsekwencję mimetyzmu stanowiła zasada trzech jedności: czasu, miejsca i akcji. Zdarzenia musiały rozgrywać się w ciągu jednej doby, w jednym miejscu, a akcja musiała być jednowątkowa. Dzięki przestrzeganiu tej reguły otrzymywano efekt realizmu: wydarzenia miały miejsce w czasie rzeczywistym, to znaczy tym, w którym widz oglądał tragedię. Ponadto w tragedii nie mogły pojawiać się sceny zbiorowe, dlatego o wojnie informował posłaniec.
Schemat przebiegu konfliktu tragicznego
Bohater tragiczny doznaje zaślepienia (ate) i nieświadomie popełnia winę tragiczną (hamartia). Nie może jej sobie uświadomić, ponieważ grzeszy pychą (hybris). Następnie ma miejsce nagły zwrot akcji (perypetia). Potem bohater rozpoznaje swój błąd (anagnorismos), co potwierdza jego winę i następuje katastrofa.