Safona - biografia i twórczość

Biografia

Safona żyła na przełomie VII i VI w. p. n. e. Od czasów starożytnych jest ona uniwersalnym symbolem Poetki. Safona mieszkała na wyspie Lesbos, gdzie prowadziła pensje dla młodych dziewcząt, tak zwane thiasos (koła czcicielek Afrodyty). Od nazwy wyspy pochodzi termin „lesbijstwo” ze względu na homoerotyczne skłonności poetki. Jak zaznacza jednak Jerzy Danielewicz, Safona nie stroniła  od mężczyzn. Miała męża, a z tego związku przyszła na świat córka Kleis.

Prawdopodobnie pod koniec życia Safona zakochała się w Faonie. On jednak znudził się związkiem z poetką i porzucił ją. Wtedy Safona popełniła samobójstwo, rzucając się ze Skały Leukadyjskiej. Historię miłości Safony i Faona utrwalił w swojej twórczości Owidiusz, w „Liście Safony do Faona”, z tomu „Heroidy”.

 

Charakterystyka twórczości

Liryka

Safona pisała hymny (np. „Do Afrodyty”), modlitwy, erotyki, a także epitalamia (pieśni weselne). Utworem autotematycznym, w którym poetka podkreśla wagę liryki jest „Pogarda dla nieznającej poezji”. Według poetki liryka zapewnia swoim twórcom nieśmiertelną sławę, a kobieta, która stroni od poezji zasługuje na pogardę. Symbolem poezji, a także miłości jest u niej najczęściej róża. W erotykach (np. w „Zazdrości”) Safona dokładnie analizuje uczucie miłości, doceniając zarówno jego duchowy, jak i zmysłowy wymiar.

Poetka subtelnie oddaje nastroje i emocje, jakie towarzyszą zakochanym. Miłość jest w jej twórczości zjawiskiem wyjątkowym i ambiwalentnym. Może być bowiem zarówno źródłem szczęścia, jak i tragicznego cierpienia. Co ważne, Safona nie skupia się tylko na jednym rodzaju miłości (eros), ale inspiracją dla jej utworów jest również miłość macierzyńska do córki.

Strofa Saficka

Safona jest twórczynią tak zwanej „strofy safickiej”. Jest to typ wiersza czterowersowego. Strofa ta dzieli się na dwa rodzaje: mniejszą i większą. Pierwsza z nich przyjmuje postać trzech strof jedenastozgłoskowych i czwartej pięciozgłoskowej, czyli jednowersowej puenty. Składała się ona z dwóch stóp metrycznych: daktyla i trocheja. Z kolei strofa większa zawiera dodatkowy wewnętrzny chorijamb (6 morowe metrum wierszowe).

Nawiązania w literaturze

Do najwcześniejszych naśladowczyń liryki Safony należą poetki starożytności aleksandryjskiej – Erynna i Nossis. W poezji polskiej do kontynuatorek Safony należą Maria Pawlikowska-Jasnorzewska oraz Halina Poświatowska. Znanym wierszem Jasnorzewskiej poświęconym starożytnej poetce jest utwór „Róże dla Safony”. Pawlikowska przeciwstawia historię, która ulega zapomnieniu i trwa jedynie w bibliotece, wiecznie odradzającej się wiośnie i słowikowi, stanowiącym metaforę tematyki poruszanej przez Safonę. Polemizuje tym samym ze znaną maksymą „Nie czas żałować róż, gdy płoną lasy”.

Safona. Fresk znaleziony w Pompejach