Monarchia patrymonialna a monarchia stanowa

Monarchia patrymonialna (łac. patrimonium – dosłownie: „ojcowizna”) była formą rządów królewskich występującą we wczesnośredniowiecznych krajach europejskich. Polegała na tym, że monarcha uważał państwo (włącznie z poddanymi i bogactwami naturalnymi) za swoją dziedziczną własność. Ciągłość władzy królewskiej zapewniało dziedziczenie jej z ojca na syna. Monarchią patrymonialną była np. Polska pierwszych Piastów, państwo Franków pod panowaniem Merowingów, czy też Ruś Kijowska rządzona przez Rurykowiczów. W późniejszym okresie, w XII i XII wieku, wraz z kształtowaniem się warstwy rycerskiej, która zaczęła odgrywać coraz większą polityczną rolę w Europie, ustroje poszczególnych państw ewoluowały w kierunku monarchii stanowej. Zakres władzy monarchy uległ pomniejszeniu na rzecz najbardziej uprzywilejowanych stanów społecznych – rycerstwa i duchowieństwa, a także, zazwyczaj w mniejszym zakresie, mieszczaństwa. Dojrzała forma monarchii stanowej w Polsce ukształtowała się za panowania Kazimierza Wielkiego.