Śluby panieńskie - problematyka

„Śluby panieńskie” są komedią intrygi. Oś kompozycyjną tworzą wydarzenia, które początkowo wikłają bohaterów w kłopoty, jednak wszystko zmierza do szczęśliwego rozwiązania w finale. Konflikty pojawiające się w komedii mają swoje źródła w różnicach temperamentu bohaterów, spowodowane są również tarciami pokoleniowymi czy odmiennym spojrzeniu na miłość.

Ważnym elementem „Ślubów …” jest spojrzenie na ówcześnie panujące konwenanse. Radost, opiekun Gustawa stara się stworzyć pozory, jedynie po to, by doprowadzić do ślubu. Ukrywa więc nocne eskapady swojego wychowanka. Sam Gustaw również jest świadomy ustaleń i wiekowej tradycji. Wie, iż nie może się sprzeciwić postanowieniom, jakie zawarł jego opiekun. Tę świadomość ma również Klara, która rozumie, iż ojciec może ją wydać za mąż nawet za starego Radosta.

Już na samym początku komedii rysuje się bunt Gustawa przeciwko próbie jego ożenku z wybranką Radosta, którą młodzieniec uważa za głupią gąskę. Gustaw buntuje się przeciwko nudnemu wiejskiemu życiu, przeciwko ożenkowi z dziewczyną, której nie kocha, ale jest to także bunt przeciwko nieuchronnie kończącemu się beztroskiemu okresowi kawalerskiego życia. Rzecz jasna, ponieważ jest to komedia, to wkrótce okazuje się, iż oparta jest na stereotypach opinia Gustawa na temat Anieli oraz Klary nie jest prawdziwa, a chłopak w końcu zakochuje się bez pamięci w Anieli.

Podobnym manifestem buntu przeciwko przyjętym obyczajom są śluby, jakie składają Klara i Aniela. Wątek niechęci do mężczyzn pojawia się w sztuce wielokrotnie, tak samo jak wielokrotnie dziewczyny odnawiają swoje śluby, mówiąc: „Nienawidzić ród męski, nigdy nie być żoną.” Awersja do płci męskiej w tamtych czasach zdaje się być uzasadniona, gdyż małżeństwo było zawsze dużą loterią. Dziewczęta znajdowały się w dużo gorszej sytuacji niż chłopcy, którym bardzo pobłażano. Były one wychowywane surowo i rygorystycznie, podczas gdy chłopcy mogli prowadzić beztroskie, kawalerskie życie. Lekceważący stosunek, jaki prezentował Gustaw w odniesieniu do życia na wsi, jak i samych dziewcząt, tylko utwierdzał panny w przekonaniu, że słusznie czynią składając śluby.

Autor zwraca uwagę na siłę przyciągania pomiędzy płciami, czyli tytułowy magnetyzm. Pojawił się on jako jeden ze środków, który obok intrygi romansowej pomógł Gustawowi zdobyć serce Anieli. Magnetyzmem nazywano rodzaj „komunikacji serc”. Teoria ta była wyśmiewana i krytykowana przez pisarzy sympatyzujących z ideami oświeceniowymi. Także i Fredro drwił z niej. Dlatego też Gustaw uwodził Anielę używając magnetyzmu nie tylko w aspekcie duchowym, ale i fizycznym, na przykład, w kluczowych momentach trzymając dziewczynę za rękę.