„Dywizjon 303” - geneza
„Dywizjon 303” Arkadego Fiedlera napisany został w roku 1940. Swoje dzieło autor stworzył w dość krótkim czasie, zbierając na bieżąco informacje z działań polskich lotników w czasie bitwy o Anglię.
Głównymi intencjami cenionego podróżnika i literata były upamiętnienie działań Eskadry Kościuszkowskiej oraz wlanie otuchy w serca tych, którzy pozostali w ojczyźnie i prowadzili działania mające na celu wyparcie z niej okupantów.
W Polsce „Dywizjon 303” po raz pierwszy ukazał się w 1943 r., co w okresie zniewolenia przez hitlerowców było prawdziwym sukcesem. Czytając książę Fiedlera, ludzie uświadamiali sobie, iż opór trwa, a bohaterska postawa na polu bitwy może przynieść wspaniałe efekty. Warto dodać, że w czasie II wojny światowej Niemcy skutecznie utrudniali przepływ informacji, dlatego dzieło Fiedlera miało olbrzymie znaczenie.
„Dywizjon 303” - czas i miejsce akcji
Akcja wydarzeń opisywanych w „Dywizjonie 303” rozgrywa się w roku 1940. Obejmuje ona okres bitwy o Anglię, a pierwsza relacja o działaniach Eskadry Kościuszkowskiej dotyczy ostatniego dnia sierpnia. Przełomową datą był dzień 15 września, w którym doszło do kulminacyjnego starcia. Kolejne etapy walk relacjonowane są już pobieżnie – niemiecka agresja osłabła, a siły brytyjskie były na tyle dobrze zorganizowane, że łatwo radziły sobie z odpieraniem ofensywy.
Miejscem akcji jest, rzecz jasna, Wielka Brytania, dokładnie – Londyn. Często przenosi się ona na pobliskie lotniska oraz tereny nad kanałem La Manche, gdzie walczący po brytyjskiej stronie lotnicy urządzali zasadzki na powracających do Francji Niemców. Areną walk były przestworza – piloci często wznosili się ponad chmury, by tam toczyć bohaterskie starcia.
„Dywizjon 303” - najważniejsze motywy
Motyw wojny
Dzieło Arkadego Fiedlera rozpoczyna się niezwykle wymownym opisem roku 1940 – czasu ciężkiego, w którym ludzi opanowało zwątpienie, a cały cywilizowany świat znalazł się na skraju przepaści. W ten sposób autor podkreśla okrucieństwo wojny i jej destrukcyjny wpływ na wszystkie wymiary ludzkiego życia.
Opisy bombardowań Londynu doskonale oddają strach i niepewność ludzi względem ich dalszego życia. Cywile boją się śmierci, lękają się o swój dobytek i najbliższych.
Motyw żołnierza
Sylwetki polskich żołnierzy zostały w „Dywizjonie 303” poddane idealizacji, Fiedler szczególnie mocno podkreśla ich zasługi, wielokrotnie eksponuje bohaterstwo polskich pilotów i szczególne zdolności bojowe – odwagę (liczne brawurowe i pełne odwagi manewry), szczególną percepcje (polscy lotnicy lepiej niż ktokolwiek inny dostrzegali zagrożenie), zdolność do podejmowania szybkich decyzji. Dzięki temu udawało im się osiągać szczególne sukcesy i cieszyć się wielką estymą Brytyjczyków.
Fiedler nieco wyolbrzymił zasługi Polaków, lecz kreśląc ich bohaterski obraz, chciał przede wszystkim podnieść na duchu walczących z Niemcami rodaków.
Motyw wroga
Niemcy dysponowali niezwykle zaawansowanymi technicznie maszynami. Byli dobrymi i niebezpiecznymi pilotami, lecz brakowało im tej finezji, która cechowała Polaków. W rozdziale „Podstępy” autor pokazuje, iż w momencie, kiedy maszyny zawodziły, piloci uciekali się do prymitywnych podstępów, wcześniej patrząc z wyższością na przeciwników. Ci jednak – dzięki szczególnej zawziętości – zawsze potrafili dosięgnąć wrogów nazywanych przez nich „Adolfkami”.
Motyw patriotyzmu
Polscy żołnierze walczący w bitwie o Anglię stali się uosobieniem patriotyzmu i niesłabnącej woli walki. Nie mogąc walczyć z Niemcami w ojczyźnie, wyruszyli do obcych krajów, by tam spożytkować najlepsze polskie cechy bojowe: odwagę i zaciętość. Dzięki szczególnym zdolnościom szybko stali się żołnierzami niezwykle cenionymi, wciąż jednak myśleli o znajdującym się w ciężkiej sytuacji kraju. Stawiając mocny opór Niemcom, przyczynili się do stopniowego zwrotu w przebiegu II wojny światowej – od tego momentu hitlerowcy musieli liczyć się z coraz silniejszym oporem.