Geneza i gatunek
Powieść Floriana Czarnyszewicza została wydana na emigracji w 1942 roku. Był to literacki debiut pisarza i w pewnym sensie stanowi jego autobiografię z zbeletryzowanej formie. Zamiarem Czarnyszewicza było ukazanie życia polskiej szlachty zaściankowej zamieszkującej tereny nad rzeką Berezyną w latach 1911-1920, czyli do zakończenia wojny polsko-bolszewickiej. Książka uważana jest za powieść epicką, zawierającą elementy o charakterze romantycznym, czy nawet awanturniczym. Szeroko rozwinięte są także kwestie obyczajowe i społeczne.
Prace nad tekstem Florian Czarnyszewicz miał rozpocząć jeszcze przed rokiem 1939 z zamiarem napisania pamiętnika. Forma ta jednak przerodziła się w obszerniejsze dzieło.
Styl i język
Bohaterowie powieści posługują się językiem charakterystycznym dla polskiej szlachty zaściankowej żyjącej na terenach między Berezyną a Dnieprem. W dialogach odnajdziemy liczne elementy gwary krasowej, staropolszczyzny, ale także wiele wyrazów zapożyczonych z języka białoruskiego. Czarnyszewicz nie stroni także od neologizmów, a stylistyka całego tekstu utrzymana jest w tonie patetycznym, zawierającym elementy komiczne (perypetie młodych bohaterów).
Topografia
Książka stanowi znakomite źródło wiedzy geograficznej i topograficznej o rejonie kresów wschodnich. Znajdziemy tam nazwy ponad siedemdziesięciu miejscowości położonych na terenie współczesnej Białorusi. Nazwy tych miejsc zostały jednak zmienione przez autora – prawdopodobnie by chronić mieszkańców przed ewentualnymi represjami. Na podstawie obszernych i sugestywnych opisów można jednak zidentyfikować większość z nich.
Tematyka
Florian Czarnyszewicz podjął się opisania dziejów mieszkańców małego obszaru kresów wschodnich położonego między dwiema rzekami: Berezyną i Dnieprem. Szlachta zaściankowa ukazana jest na tle wydarzeń historycznych rozgrywających się przed rokiem 1920. Dzięki nadberezyńskim obrazom czytelnik pojmuje czym jest polskość – mieszkańcy zaścianka o nazwie Smolarnia codziennie podejmują bowiem liczne działania w kierunku podtrzymania i pielęgnowania tożsamości polskiej. Życie nadberezyńców sprowadza się do pracy polowej i gospodarczej oraz nieustającej walki z prześladującymi ich bolszewikami.