Streszczenie
Narratorem opowiadania Fiodora Dostojewskiego jest mężczyzna, wdowiec, czuwający przy zwłokach swojej żony i przedstawiający czytelnikowi historię ich małżeństwa. Snuje rozważania na temat jego porażek – związek ten nie był bowiem zbyt udany, a kobieta zmarła w wyniku popełnienia samobójstwa. Dowiadujemy się, że mężczyzna poznał ją podczas wizyty w lombardzie, gdzie kobieta zastawiała rodzinne pamiątki, a on pracował jako sprzedawca. Od razu przyciągnęła go do niej jej delikatność i subtelność obycia. W tym czasie kobieta była właściwie szesnastoletnią dziewczyną, a on miał czterdzieści jeden lat. Wkrótce postanowił poślubić ukochaną. Po zawarciu związku małżeńskiego bohater zamienił się w tyrana – oczekiwał od żony całkowitego posłuszeństwa i podporządkowania się jego stylowi życia. Spontaniczność dziewczyny, tak charakterystyczna dla młodego wieku, została zatem stłamszona, a ona sama czuła się skrzywdzona i nieszczęśliwa. Takie zachowanie męża było w pewnym sensie uzasadnione jego wojskową przeszłością. Małżonkowie właściwie ze sobą nie rozmawiają, a milczenie i brak bliskości przyczynia się do poważnej choroby nastolatki. Dopiero podczas jej długiej rekonwalescencji mężczyzna zrozumiał swój błąd, jednak na naprawienie było już zbyt późno. Żona udręczona psychicznie zabiła się. Skomplikowana psychika bohatera przyczyniła się do nieszczęścia ich obojga.
Plan wydarzeń
1. Wprowadzenie do opowiadania postaci narratora
2. Opowieść bohatera o śmierci żony
3. Reminiscencje dotyczące poznania się małżeństwa
4. Poznanie sytuacji rodzinnej nastoletniej klientki lombardu przez narratora
5. Wspomnienie oświadczyn
6. Wspomnienie zaślubin i początków małżeństwa
7. Opis buntów młodej żony wobec tyrańskiej postawy bohatera
8. Pierwsza kłótnia
9. Poznanie wojskowych tajemnic męża i jego wściekłość
10. Przywołanie historii młodości narratora
11. Próby odbudowy więzi między małżonkami
12. Ciężka choroba i rekonwalescencja żony
13. Niespodziewane samobójstwo kobiety
14. Refleksje bohatera na temat jej śmierci oraz zrozumienie swoich błędów
15. Doskwierające poczucie samotności bohatera