Akcja powieści Fiodora Dostojewskiego rozgrywa się w drugiej połowie XIX wieku na terenie Rosji. Głównym bohaterem jest Lew Nikołajewicz Myszkin, który po pobycie w Szwajcarii wraca do rodzinnego kraju.
Poznajemy go w momencie podróży pociągiem do Petersburga, w którym nawiązuje znajomość z synem kupca – Parfienem Rogożynem. Z rozmowy mężczyzn dowiadujemy się, że młodzieniec jest zakochany w niejakiej Nastazji Filipownej. Obawiał się jednak, że wybranka nie spodoba się jego ojcu więc na jakiś czas wyjechał do ciotki. Tam jednak zastała go wieść o śmierci rodziciela, z powodu której Rogożyn wraca do Petersburga. Liczy na otrzymanie dużego spadku.
Sprawa spadku jest także powodem powrotu księcia Myszkina. Po przyjeździe udaje się do swojej krewnej, generałowej Jepaneczynowej, gdzie poznaje jej męża i córki. Książe opowiada im swoją historię dotyczącą dziwnej choroby, objawami przypominającej padaczkę. Uważa siebie za idiotę i mówi o wszystkich kuracjach i leczeniach, którym został poddany by zniwelować to schorzenie. Dowiaduje się, że jego gospodarze znają Nastazję Filipowną, więc opowiada im o spotkaniu i rozmowie z Rogożynem.
Okazuje się, że kobieta ma wielu adoratorów z poważnymi planami. Nastazja pozostaje bowiem pod opieką Afanasija Tockiego, który obiecał jej wysoki posag. W pewnym momencie stała się ona niewygodna dla swojego opiekuna, więc postanowić wydać ją za mąż za sekretarza Ganię. Sama dziewczyna zastrzegła, że decyzję o wyborze przyszłego męża podejmie w swoje urodziny.
Tymczasem książę zyskuje sympatię u rodziny generała i szczegółowo opowiada im o pobycie w Szwajcarii. Dzięki temu dowiadujemy się, że główny bohater jest postacią dość naiwną, ale mądrą i prostolinijną. Za granicą miał bowiem kontakt głównie z dziećmi oraz ubogimi. Książe Myszkin jest zauroczony jedną z córek generała i przyrównuje jej urodę do Filipownej. Pokazuje portret Nastazji starej Jepaneczynowej.
Myszkin w imieniu sekretarza Gani wysyła liścik do Agłai (rzeczonej córki swoich gospodarzy) by powiedziała, czy cieszy się on jej względami. Jest bowiem gotów zerwać dla niej z Nastazją. Kobieta jest tym oburzona i każe Myszkinowi zwrócić liścik do nadawcy. Ten nazywa bohatera idiotą i zaprasza go do siebie w gościnę. W ten sposób książę poznaje rodzinę Iwołginów, która jest raczej przeciwna związkowi sekretarza z Nastazją. Kobieta nieoczekiwanie również pojawia się u Iwołginów i nazywa bohatera idiotą, biorąc go za lokaja. Zachowuje się niegrzecznie wobec wszystkich członków rodziny. Ostatecznie wychodzi wraz z Ganią i zaprasza wszystkich na swoje przyjęcie urodzinowe.
Książę chce ostrzec Nastazję przed zawarciem małżeństwa z sekretarzem – wie bowiem, że Gani chodzi jedynie o należny dziewczynie posag. Tymczasem wszyscy mężczyźni na spotkaniu biorą udział w zabawie, w której mają opowiedzieć o najbardziej nikczemnym czynie jaki w życiu popełnili. W mieszkaniu Nastazji pojawia się także Rogożyn. Gospodyni zarzuca adoratorom, że traktują ją jak przedmiot i bez skrupułów wykorzystują. Obawia się, że nikt uczciwy jej już nie pokocha – w odpowiedni na te żale Książę Myszkin oznajmia, że kocha Nastazję i chętnie się z nią ożeni. Ta jednak uważa się na niegodną jego uczucia więc odrzuca oświadczyny. Filipowna opuszcza własne przyjęcie w towarzystwie Rogożyna.
Tymczasem Myszkin opuszcza Petersburg i udaje się do Moskwy, gdzie nawiązuje stosunki dyplomatyczne z miejscowymi elitami. Pod jego nieobecność w Petersburgu ma miejsce kilka ważnych wydarzeń – Filipowna opuszcza Rogożyna, sekretarz Gania ciężko choruje, a jego ojciec zostaje aresztowany za długi.
Myszkin wraca do miasta pod wpływem listu, który otrzymał od niejakiego Liebediwewa – mężczyzna zdradza mu miejsce pobytu Nastazji. Okazuje się, że znów spotyka się ona z Rogożynem, z którym w końcu planują wziąć ślub. Książę spotyka się z nimi i życzy wszystkiego najlepszego. Ostatecznie Rogożyn stwierdza, że to główny bohater powinien zostać mężem dziewczyny. Pewnego dnia Myszkin dostaje ataku epilepsji pod domem Filipownej. Chorego mężczyznę zabiera d o siebie Liebiediew. Odwiedzają go Jepanczynowie z córkami. Pojawia się także kilku obcych mężczyzn, którzy podają się za spadkobierców księcia. Sprawa jednak szybko się wyjaśnia i zostają oni zidentyfikowani jako oszuści.
Generałowa zaprasza do siebie Myszkina – Książę rzeczywiście odwiedza ich coraz częściej. Kilka razy pojawia się u niego Rogożyn, a Nastazja wyznaje, że córka generała nakłania ją do małżeństwa z nim. Nie znajdując jednak odwzajemnienia oznajmia Księciu, że wyjeżdża z Rogożynem i widzą się po raz ostatni w życiu.
Książę oświadcza się Agłai i w domu generała odbywa się z tej okazji uroczysta kolacja. Podczas spotkania następuje wymiana zdań na temat wyznań i religii. Podczas swojej wypowiedzi Myszkin przypadkowo rozbija zabytkowy wazon, co nie zostaje dobrze przyjęte w towarzystwie.
Myszkin i Agłaja spotykają się z Filipowną. Kobiety zaczynają się kłócić, ponieważ Nastazja wypomina bohaterowi dawną obietnicę małżeństwa. Agłaja ucieka, a Nastazja zostaje sama z Myszkinem. Para ponownie wiąże się ze sobą i ogłasza datę swojego ślubu. Rodzina generała zrywa kontakt z Księciem, a on sam poważnie podupada na zdrowiu. W dniu zaślubin Filipowna ponownie ucieka z Rogożynem. Pan Młody udaje się za nimi do domu młodzieńca. W środku zastaje martwe ciało ukochanej – Rogożyn wyznaje, że w afekcie zabił kobietę i nie chce rozstać się z jej ciałem. Mężczyźni spędzają noc na grach karcianych nad ciałem zmarłej.
Kolejnego dnia Rogożyn zapada na zapalenie mózgu oraz zostaje skazany na więzienie na Syberii. Książe natomiast ciężko choruje tracąc zmysły. Z tego powodu ponownie zostaje wysłany na kurację do Szwajcarii.