Bolesław Leśmian, Klechdy sezamowe, Ali-Baba i czterdziestu zbójników - opracowanie

Streszczenie

W baśni przedstawiono dwóch braci – starszego Kassimę i młodszego Ali-Babę. Ich ojciec zmarł i pozostawił im swój dobytek – ziemię do podziału. Mężczyźni podzieli teren między sobą i wybudowali domy. Dom Kassima był czarny i przygnębiający, a Ali-Baby biały i radosny. Tak też różnili się obaj bracia, Kassim był ciągle ponury i odwiedzając Ali-Babę, narzekał na swój czarny dom, twierdząc, że jego niepowodzenia i smutki są winą Boga. Młodszy brat się z nim nie zgadzał – to nie Bóg kazał mu pomalować dom na czarno, więc proponował bratu, by ten go przemalował i również miał biały dom, lecz Kassim go nie słuchał.

Obaj bracia się ożenili. Ali-Baba poślubił biedną kobietę o imieniu Zobeida, mieszkali razem w białej chacie i żyli w niej szczęśliwi pomimo ubóstwa. Kassim poślubił bogatą Aminę, córkę słynnego kupca. Od razu po ślubie zburzył swój czarny dom i zamieszkał w pałacu. Ali-Baba poszedł do niego wraz z żoną, aby mu powinszować, lecz nie został przez brata wpuszczony do pałacu. Ten nie chciał mieć nic wspólnego z ubogim bratem, który chodził w łachmanach. Pozwolił mu się odwiedzać tylko nocą, aby nikt ich nie widział. Pracowity Ali-Baba nie oczekiwał niczego od brata, wiodło mu się dobrze w małżeństwie, byli z żoną szczęśliwi w ich chacie. Pewnego razu, kiedy Ali-Baba szedł przez las, ptaki przekomarzały się, który z nich ma lepsze, ładniejsze ubarwienie. Było ich trzy – zielony, niebieski i biały, i każdy uważał swoją „sukienkę” za najładniejszą.  Ali-Baba nie rozumiał ich mowy. Szedł dalej, pilnując swoje muły i obserwując kolibry i małpki, które żałowały, że nie mają skrzydeł. Ali-Baba postanowił odpocząć w cieniu skały i rozmyślał o tym, jak bardzo smutne są pałace. Las jest żywy, piękny i radosny, a w pałacu wszystko jest martwe i smutne. Zaczął modlić się do Boga o to, by spotkała go w tym lesie jakaś niesamowita bajka, muły także wyglądały wtedy tak, jakby modliły się o to samo. Ali-Baba wsłuchiwał się w leśną ciszę i nagle usłyszał nadbiegające konie – bardzo dużo koni. Ukrył więc muły w krzakach (przywiązał je tak, by nie mogły się ruszyć), a sam wdrapał się na drzewo. Na polanę nadjechało czterdziestu zbójców, złodziei, którzy mruczeli, że jest ich czterdziestu.

Ali-Baba ich policzył, rzeczywiście było ich 40. Zobaczył kufry pełne kosztowności i zastanawiał się, gdzie zbójcy zamierzają je ukryć. Przywódca grupy zapytał, czy są wszyscy, skierował się ku ściany i powiedział:

Jest tu brama w skale,

I są czary w bramie!

Ku swej własnej chwale

Otwórz się, Sezamie!

Ali-Baba uważnie ich obserwował, zobaczył, że na skale zarysowują się wrota, które po pewnym czasie się otworzyły. Do środka wszedł przywódca wraz z 40 rozbójnikami, a brama się zamknęła. Przestraszony Ali-Baba obserwował sytuację i starał się zapamiętać słowa nieznanego zbójnika. Powtarzał je w myślach. Kiedy zbójnicy opuścili skałę i odjechali, podszedł do niej i wypowiedział wierszyk. Był zaskoczony, w środku było jasno, wszystkie kosztowności migotały i robiły różne akrobacje, zafascynował się tym i znieruchomiał z zachwytu. Przez dłuższą chwile wpatrywał się w niezwykły pokaz, po czym zabrał dwa worki złotych dukatów i odjechał. Wszedł do chaty. Miał wypełnione usta dukatami, dlatego nie mógł odpowiadać na pytania ciekawskiej żony. Gdy ta zwróciła uwagę, że szczery się jakby miał pełna gębę dukatów, ten wybuchnął śmiechem i wszystkie dukaty wysypały mu się z buzi. Pokazał żonie dwa worki dukatów. Opowiedział jej o wszystkim, ale prosił, by zachowała to w tajemnicy. Ta, nie umiejąc liczyć, postanowiła pójść do żony Kassima z prośba o pożyczenie garnca na zboże (nie chciała powiedzieć kobiecie po co tak nagle chce garnek, dlatego przebiegła Amina wysmarowała go smołą). Nazajutrz Zobeida oddała garnek, a Amina znalazła na jego spodzie dukata. Powiedziała mężowi, że Ali-Baba tylko udaje biednego, a w rzeczywistości mierzy dukaty garncami. Chytry Kassim udał się do brata, który niechętnie powiedział mu o wszystkim. Następnego ranka Kassim udał się do skały, wypowiedział wierszyk i wszedł do środka, nie zwracał uwagi na wszystkie niesamowite i piękne tańce kosztowności. Magiczny świat się na niego pogniewał. Kassim złapał dwadzieścia worków i zaczął pakować do nich dukaty. Kiedy skończył, chciał pójść po swoje muły, ale zapomniał ostatniego słowa czterowersowego wierszyka – przeinaczał nazwę Sezam na Rezam, Bezam, Kezam, Nezam... a dukaty uciekały z worków i wracały do swoich skrzyń. Właściwa nazwa przypomniała mu się dopiero jak we wrotach zobaczył zbójców. Herszt grupy zabił go, podzielił na cztery części i ułożył zwłoki przy wrotach dla przestrogi dla tych, którzy tam wchodzą. Zaniepokojona Amina poszła do Ali-Baby, by powiedzieć mu, że Kassim nie wrócił z tajemniczego miejsca. Ali-Baba udał się tam i zastał martwego brata. Zabrał go do domu, przekazał wiadomość Aminie. Aby ani jej, ani jego nie posądzono o zabójstwo Kassima, Morgana – niewolnica, wpadła na pomysł, że pójdzie do apteki po leki dla konającego pana. Po miasteczku rozniosła się plotka o złym stanie zdrowia męża Aminy, a ona wieczorem ogłosiła, że zmarł. Aby nie wyszło na jaw, że zwłoki są rozczłonkowane Amina wpadła na kolejny pomysł. Poszła do szewca, zachowała się tak, aby nie zobaczył jej twarzy, ani drogi do domu. Dała mu pieniądze i ten zszył ciało (nie wiedząc czyje i w którym domu). Amina była tak wdzięczna Ali-Babie i jego żonie, że oddała im pałac.

Kiedy zbójcy zobaczyli brak ciała w Sezamie, postanowili odnaleźć tego, który wie o ich skarbcu.  Poszli do miasteczka. Alof trafił do szewca, który przypadkiem napomknął, ze niedawno zszywał ciało jakiegoś biednego człowieka podzielonego na cztery części. Nie wiedział jednak, kto to był i gdzie mieszkał, dlatego zbójnik postanowił zaoferował mu pieniądze i odtworzyć drogę dziewczyny. Udało się to, oznaczył dom kredą.  Dziwny znak zauważyła Morgana i postanowiła w ten sam sposób oznaczyć inne domy. Kiedy zbójcy dotarli nocą do miasteczka zauważyli, że na wszystkich domach są te znaki i wrócili do skarbca. Alof honorowo oddał życie przez to, że nie zdołał znaleźć intruza. Następnego dnia kolejny zbójnik postanowił się tym zająć – zrobił wszystko jak Alof, ale oznaczył dom małym znakiem z czerwonego ołówka. To tez nie umknęło uwadze Morgany. Oznaczyła tak inne domy. Kolejny zbójnik został zabity przez kapitana, ponieważ nie złapał intruza. Następnie kapitan zrobił to samo, co jego poprzednicy, ale zamiast oznaczać dom, zapamiętał, jak on wygląda. Wpadł na pomysł, że będzie udawał sprzedawcę oliwy, ukryje zbójców w kufrach i dostanie się do posiadłości. Tak też zrobił. Ali-Baba zaprosił go do siebie na noc, ale i ten spisek zrujnowała Morgana. Chcąc wziąć nocą trochę oliwy, zauważyła, że w środku są zbójnicy, a tylko w ostatnim naczyniu jest oliwa. Ugotowała ją i zalała nią wszystkich zbójników, którzy umarli przez uduszenie się. Kiedy kapitan się zorientował, uciekł i zostawił muły. Następnego ranka Morgana opowiedziała wszystko Ali-Babie, a on w podzięce zwrócił jej wolność – była niewolnicą. Szczęśliwa dziewczyna aż wypiękniała z radości.

Kapitan chciał podjąć kolejną próbę zabicia Ali-Baby, zmienił wygląd i zaczął udawać kupca drogich kamieni, ale i ten spisek pogrążyła Morgana, poznała Hussena i go zdemaskowała. W ramach wdzięczności za uratowanie życia Ali-Baba postanowił wydać Morganę za mąż za swojgo kuzyna Seffala i podarować im kosztowności. Odkrył, że w skarbcu są też głowy dwóch pozostałych zbójców, dzięki czemu może odwiedzać go, kiedy chce. Morgana i Seffal żyli długo i szczęśliwie.

 

Plan wydarzeń

1. Podział majątku zmarłego ojca między dwóch synów – Kassima i Ali-Babę.
2. Budowa domów przez braci – czarnego przez Kassima i białego przez Ali-Babę.
3. Śluby braci – ożenek Kassima z bogatą kobietą i Ali-Baby z biedną.
4. Zburzenie czarnego domu przez Kassima i jego jego przeprowadzka do pałacu żony.
5. Odwrócenie się Kassima od brata nędzarza.
6. Dobre, choć ubogie, życie Ali-Baby i jego żony Zobeidy.
7. Niezwykła przygoda Ali-Baby – wycieczka do lasu kończy się odkryciem przez niego Sezamu, skarbca, w którym 40 zbójników chowa łupy.
8. Zabranie ze skarbca dwóch worków dukatów przez Ali-Babę.
9. Pokazanie worków żonie.
10. Nieroztropne zachowanie Zobeidy – pójście do Aminy po garnek na zboże i niecierpliwość, która wzbudziła podejrzenia Aminy.
11. Intryga Aminy – posmarowanie garnka smołą.
12. Odkrycie przez Aminę sekretu Zobeidy i opowiedzenie o wszystkim mężowi.
13. Wizyta Kassima u Ali-Baby.
14. Opowieść Ali-Baby o skarbcu.
15. Nauka wierszyka przez Kassima.
16. Wyruszenie Kassima do Sezamu.
17. Chciwość Kassima w skarbcu i jego brak zachwytu pięknem Sezamu.
18. Zapomnienie ostatniego słowa czterowersu przez Kassima.
19. Powrót zbójników do skarbca.
20. Zastanie w skarbcu Kassima przez zbójników.
21. Śmierć Kassima z rąk kapitana zbójników – Hussena.
22. Rozczłonkowanie ciała Kassima na cztery części i pozostawienie jego szczątków przy wrotach do skarbca.
23. Niepokój żony Kassima – Aminy.
24. Podróż Ali-Baby do skarbca w poszukiwaniu Kassima.
25. Odkrycie ciała zamordowanego Kassima przez Ali-Babę.
26. Powrót z ciałem do pałacu bratowej.
27. Intryga Morgany – rozpowszechnienie plotki o złym stanie zdrowia Kassima.
28. Ogłoszenie śmierci Kassima.
29. Wizyta Morgany u szewca.
30. Prowadzenie szewca po omacku do pałacu Kassima i Aminy.
31. Zszycie zwłok.
32. Oddanie pałacu Ali-Babie i jego żonie Zobeidzie.
33. Odkrycie przez zbójników braku ciała w skarbcu.
34. Odkrycie intruza przez zbójników.
35. Nieudolne próby zabójstwa Ali-Baby poprzez oznaczanie budynków.
36. Nowy pomysł kapitana.
37. Udana próba dostania się do domu Ali-Baby.
38. Odkrycie spisku kapitana przez Morganę.
39. Śmierć zbójników i ucieczka kapitana.
40. Odkrycie prawdy przez Ali-Babę.
41. Ofiarowanie wolności Morganie w podziękowaniu za uratowanie życia.
42. Kolejna próba zabójstwa Ali-Baby przez kapitana.
43. Zdemaskowanie Hussana przez Morganę.
44. Zabójstwo Hussena przez Morganę.
45. Opowiedzenie wszystkiego Ali-Babie.
46. Ślub Morgany i Seffala, kuzyna Ali-Baby.
47. Odkrycie przez Ali-Babę, że wszyscy zbójnicy nie żyją.

 

Bohaterowie

  

Ali-Baba – młodszy brat Kassima. Człowiek pogodny, doceniający piękno przyrody i życia, kochający las, naturę, optymista. Wychodzi za mąż z miłości. Jest pracowity i nie przywiązuje wagi do majątku, cieszy się wspólnym życiem z żoną nawet pomimo ubóstwa. Jest szczery, wrażliwy i sprawiedliwy (kiedy Morgana ratuje mu życie, zwraca jej wolność). Cieszy się szczęściem innych, np. kiedy chce bezinteresownie pogratulować bratu dobrego ożenku. Cierpliwie znosi upokorzenia, np. kiedy brat daje mu do zrozumienia, że wstydzi się nędzarza. Lubi słuchać odgłosów przyrody. Jest otwarty na świat i ciekawski – pragnął przygody, o którą modlił się do Boga. Kiedy ma możliwość zabrania kosztowności ze skarbca, wykazuje się umiarem. Dostrzega piękno tego miejsca, fascynuje go ono. Bierze dwa worki dukatów i wraca do swojej żony. Jest roztropnym człowiekiem, nakazuje Zobeidzie zachować wszystko w tajemnicy, jednak kiedy jego brat dowiaduje się, że ten ma dużo dukatów, uczy go wiersza, który sam poznał. Idzie na poszukiwania brata, kiedy ten nie wraca do domu, żałuje jego śmierci.

Kassim – starszy brat Ali-Baby, wieczny pesymista, który za wszystko obwinia Boga, ale nie siebie. Nie przyjmuje rad od brata. Żeni się z bogatą kobietą i od razu przeprowadza do jej pałacu. Jest chytry i porywczy, od razu po ślubie burzy swoją czarną chatę i nie chce  utrzymywać kontaktu z bratem (chyba że pod osłoną nocy). Zależy mu głównie na majątku. Zżera go zazdrość, kiedy Amina mówi mu, że Ali-Baba tylko udaje nędzarza, a tak naprawdę liczy dukaty garnkami na zboże. Jest awanturniczy i zachłanny. Nie dostrzega piękna świata (nawet wyjątkowości skarbca), zależy mu tylko na tym, żeby zabrać jak najwięcej (szykuje dwadzieścia mułów na wyprawę do skarbca). Ginie z rąk Hussana.

Amina – żona Kassima, bogata córka znanego kupca. Przebiegła, posmarowała smołą garnek, który dała Zobeidzie. Jest zachłanna jak jej mąż, jednak po jego śmierci ulega przemianie – zaczyna darzyć sympatią Ali-Babę i jego żonę i oddaje im pałac.

Zobeida – żona Ali-Baby, uboga kobieta. Umie liczyć tylko do 100, jest naiwna i niecierpliwa.

Morgana – niewolnica, sprytna i bardzo mądra. Z łatwością ukrywa fakt zabójstwa Kassima, roznosząc plotkę o jego złym stanie zdrowia (i tym samym śmierci naturalnej), aby bronić swoją panią. Szybko demaskuje wszelkie intrygi i ratuje tym samym życie Ali-Baby. Dzięki temu staje się wolna i zostaje wydana za kuzyna Ali-Baby – Seffala. Wiedzie z nim długie i szczęśliwe życie.

Seffal – kuzyn Ali-Baby, poślubia Morganę.

Hussan – kapitan czterdziestu rozbójników, znający sposób dostania się do Sezamu – skarbca.

Baba-Mustafa – szewc, który pozszywał rozczłonkowane ciało Kassima. Chytry, myśli tylko o dukatach.